Tholen in vogelvlucht II
J.P.B. Zuurdeeg
28
In deze tweede aflevering van Tholen in vogelvlucht een impressie van
het stadje St. Maartensdijk en enkele kleinere dorpen. De eerste afleve
ring verscheen in het vorige nummer.
Het Gemeentehuis van St. Maartensdijk op de Markt.
De qua omvang tweede plaats op
Tholen is St. Maartensdijk. Het was
een smalstad; in tegenstelling tot
Tholen had het geen zitting in de
Staten van Zeeland. Na de gemeen
telijke herindeling op 1 juli 1971,
waarbij de 7 voormalige gemeenten
op Tholen werden opgeheven en op
genomen in de nieuwe het hele ei
land omvattende gemeente Tholen,
is de bestuurszetel in deze plaats
gevestigd. Omdat het van 1960 -
1964 gerestaureerde gemeentehuis
uit 1628 en de bijbehorende gebou
wen te klein waren voor het ambtelijk
apparaat werd naast en achter deze
panden een eigentijds gebouw ge
plaatst, dat een kleinschalige struc
tuur heeft en met de omgeving har
monieert. In het historische deel van
het gemeentehuis bevinden zich 15
portretten van de Oranjes die ver
moedelijk afkomstig zijn van het in
1819 afgebroken slot van de Oranjes
dat even buiten de Noordpoort
stond. Nog steeds is de Koningin
Vrouwe van St. Maartensdijk en
Scherpenisse. Het monumentale
hoogtepunt van de smalstad vormt
de Maartenskerk. Het is een laat go
tische pseudobasiliek uit de 14de en
15de eeuw. De toren herbergt twee
klokkenspelen. Het uit 1616 dateren
de klokkenspel van Peter van den
Ghein hangt tegenwoordig op de lui-
zolder terwijl een moderne beiaard in
het open koepeltje in de spits van de
toren hangt. Rond de uit 1791 date
rende stadspomp staan aan de rui
me markt aardige geveltjes. De ha
ven die in het stadsgebeuren een
belangrijke rol speelde, werd in 1962
gedempt. Aan de wallen, vesten en
de drie poorten die het stadje rijk
was, herinneren alleen nog de na
men.
Opvallend is dat nog na het star
ten van de procedure om de smal
stad als beschermd stadsgezicht
aan te wijzen door de gemeenteraad
geld beschikbaar werd gesteld voor
het opruimen van restanten van de
Westpoort terwijl aan de zuidzijde
van de haven nog twee grootschali
ge projecten werden gerealiseerd.
De kleinere dorpen
Aan de noordoostkant van Tholen
ligt het ringdorp Oost-Vossemeer.
Het heeft bekendheid doordat het
vermoeden bestaat, dat de voorou
ders van de president van de U.S.A.
F.D. RooseveltuW deze plaats af
komstig zijn. Het oudste monumen
tale gebouw is de 15de eeuwse Ned.
Herv. Kerk die na de vrijwel volledige
verwoesting in 1595 werd herbouwd.
Evenals in de andere kernen is de
karakteristieke bebouwing van de
ring grotendeels verloren gegaan.
De stichting Huis en Heem en
Heemschut pogen de laatste restan
ten te redden en de gevallen gaten
met aangepaste bebouwing in te vul
len. Het Ambachtsherenhuis, ge
bouwd van 1767 - 1771was tot
1953 de zetel van het gemeentebe
stuur. De vierschaar, waar de
schepenen zetelden heeft een fraaie
schouw met een boezemstuk dat
vrouwe Justitia voorstelt. Het is om
geven door 16 wapenschilden van
de toen zittende ambachtsheren.
Op de hoek van de Voorstraat be
vindt zich in de gevel van een voor
malige smederij het smidsklokje dat
circa 1784 door de dorpssmid werd
vervaardigd. Buiten het dorp staat de
stellingmolen De Jager van 1850 die
eigendom is van de vereniging De
Hollandsche Molen. Deze is van
1974 - 1976 gerestaureerd met be
hulp van de molenaktie van de
A.N.W.B.
In St. Annaland staat de kerk ook in
een ring, maar de belangrijkste his
torische bebouwing bevindt zich in
de Voorstraat die de Ring met de
voormalige haven verbindt. Naast
enige aardige 18de en 19de eeuwse
gevels staat er ook nog een vroeg
17de eeuwse trapgevel. Achter dit
gebouw is door onvoorzichtigheid
van de bewoners in 1692 brand ont
staan waardoor een groot deel van
het dorp in de as werd gelegd. De
ernstig gedupeerde dorpelingen heb
ben toen het pand geplunderd. Het
streekmuseum De Meestoot is ge
vestigd in het voormalige gemeente
huis van deze plaats. Het is ge
noemd naar de gebouwen waar tot
het eind van de vorige eeuw wortels
van de meekrap tot een rood poeder
werden verwerkt, dat werd gebruikt
voor het maken van verf. Het muse
um herbergt een collectie voorwer
pen betreffende deze meekrap. Ver
der zijn er klederdrachten en land
bouwwerktuigen tentoongesteld.
Ook zijn er een winkeltje, een
schoolklas en een aantal stijlkamers.
