De gevaren van het massatoerisme
Leo van der Meule
25
Veel mensen zullen je wat ongelovig aankijken als je ze vertelt dat er
van het internationale toerisme forse bedreigingen kunnen uitgaan.
Nee, we doelen niet op toeristisch uitgedoste drugs-koeriers maar ge
woon op het gevaar van tienduizenden schoenzolen op een oude kerk
vloer of kasteeltrap. De zoveelste geparkeerde touringcar in de straat
en dat lelijke, grootschalige hotel op de plaats waar eens een wirwar
van steegjes en straatjes was. Kortom, toerisme brengt niet alleen maar
voordeel.
Reden voor de Permanente Confe
rentie voor de Europese Stadsver
nieuwing om er van meer kanten de
schijnwerpers op te richten. Dat ge
beurde op 12 juni in Brugge.
Het ochtendgedeelte van de stu
diedag bestond uit enkele inleidin
gen. Na de lunch waren er vier werk
groepen met elk twee sprekers, die
voor zover mogelijk een tegengestel
de mening over het gespreksonder
werp ten beste gaven. Die tegenstel
lingen kwamen niet altijd even goed
uit de verf, wat het aangaan van een
pittig gesprek bemoeilijkt. De discus
sie blijft dan wat mat, wat, zoals in
dit geval, de problematiek geen recht
doet.
De nadelen, verbonden aan het
massa-toerisme, beginnen zich pas
sinds kort echt af te tekenen en
staan nog niet iedereen even helder
voor ogen. Toch keerde ook in Brug
ge een aantal 'boosdoeners' telkens
terug in de gesprekken.
Gewoon te veel
Gebouwen, stadsdelen en ook ste
den als geheel zijn, al dan niet be
wust, ontworpen, in ieder geval toe
gerust voor een bepaalde hoeveel
heid bezoekers en gebruikers. Wordt
die grens overschreden dan kan
door slijtage, trillingen, condensvor-
ming (adem!) schade optreden aan
monumenten en daarin aanwezige
kunstschatten. Een effect op langere
termijn is de achteruitgang van het
leefklimaat voor de oorspronkelijke
bewoners. Wordt de fraaie gevel van
je woonstee eens in de drie maan
den gefotografeerd dan voel je je ge
complimenteerd. Gebeurt dat enkele
tientallen malen per dag en gaat ook
nog eens de bel rinkelen omdat men
het interieur wil bewonderen dan be
gint de gedachte aan verhuizen naar
een buitenwijk in je op te komen. De
binnenstad van Brugge zelf ontvolkt
dan ook langzaam maar zeker. Een
dergelijke oude stad dreigt zo inder
daad van een levend geheel te ver
worden tot een 'plaatje' voor de toe
risten. Venetië mag wat dat aangaat
een treurig, tragisch en afschrikwek
kend voorbeeld heten.
Hoeveelheids-beheersing
Een minder vriendelijke toon werd
op deze studiedag vooral aangesla
gen ten aanzien van de dagjes-men
sen. Die hebben het gedaan, komen
in groten getale, geven weinig tot
niets uit en vervuilen de boel ook
nog eens. Is dat zo? Staat er op dat
weggeworpen ijscobekertje een
naam: dagtoerist? Helemaal eerlijk
vonden we dit niet. Ten eerste dient
ware gastvrijheid zich volgens ons
niet uit te strekken tot rinkelende
beurzen alleen. Welke keus laat je
mensen als een belegd broodje een
tientje kost en de prullenbak er niet
staat of zelden geleegd wordt?
Er zal, zoveel werd wel duidelijk,
echt iets aan hoeveelheids-beheer
sing gedaan moeten worden. Maar
zoiets verwezenlijken zonder in aan
discriminatie grenzende praktijken te
vervallen is nog niet zo eenvoudig.
Kaartjes verkopen aan de ingang
van de stad? knip ze! Vast stond
ook wel dat een stad of land nooit
eenzijdig mag bouwen en vertrou
wen op toerisme. De belangen van
de eigen bewoners en het overeind
houden van een zo veelzijdig moge
lijk pakket van economische activitei
ten dienen centraal te staan in het
stedelijk beleid. Wie richt zijn huis in
alleen voor de visite?
Spreiden of verzamelen
Amsterdam is in de herfst en het
vroege voorjaar ook schitterend. Ve
netië in sluiers februari-mist... een
bijna lugubere, macabere schoon
heid. Spreiden in de tijd, daar was
men wel voor. Vreemd dat men óók
het bijeenbrengen van toeristen in
daarvoor aan te wijzen gebieden be
pleitte. Is dat overigens wel nodig?
Gebeurt dat al niet vanzelf? Hoeveel
jonge toeristen zouden weten dat
zich buiten Damrak en Kalverstraat
een adembenemend mooie en zelfs
in het hoogseizoen aangenaam rus
tige stad bevindt. Wonen in Venetië?
Schitterend, maar dan wel ver
van het 'circus' op de route San Mar-
co-Rialtobrug-Station-Academie-San
Marco! Wordt het effect van de sprei
ding in tijd niet teniet gedaan door
concentratie in één stadsdeel, en
wordt dat dan niét te eenzijdig belast
met alle gevaren van ontvolking en
achteruitgang? Steden en landen
hebben vaak oneindig veel meer te
bieden dan die paar drukbezochte
plekken. Dwang lijkt ons uit den
boze, we zijn nog altijd op vakantie,
maar toeristen een beetje 'opvoe
den' door ze ook eens op de charme
Een van de 'zegeningen' van het massa
toerisme: reclame-borden, soms redelijk
verantwoord, vaker niet. (foto L. van der Meule)
van minder platgetreden paden te
wijzen kan geen kwaad. Zelfs namen
wij eens een zeer gemengd buiten
lands gezelschap mee naar Enkhui
zen en Hoorn. De monden vielen
open van verbazing. Driftig werden
de plaatsnamen genoteerd. Waarom
niemand hierop gewezen had en...
dat moesten ze thuis weten! Behalve
aan spreiding in tijd zou ook sprei
ding in ruimte juist een belangrijk
wapen kunnen zijn in de strijd tegen
massaliteit en overwoekering.
Hoe ernaar toe
Over het algemeen had men weinig
goede woorden over voor de auto,
die toch zo'n belangrijke rol speelt in
ons reisgedrag. De auto, die flink bij-
