21
tracé naar het noorden af, het Groe
ne Hart in en kruist hij het riviertje de
Giessen. Het alternatief ligt langs de
bestaande spoorlijn, Een (eventueel
verdiepte) variant langs de A15, ten
zuiden van Giessendam, is niet
meegenomen hoewel dit vanuit land
schappelijk en cultuurhistorisch oog
punt niet uitgesloten had mogen
worden. Even later komen de be
staande spoorlijn, de A15 en de
nieuwe lijn bij elkaar. Dan volgt het
tweede grote kwetsbare punt: de
toekomstige trein walst enkele tien
tallen woningen plat bij Schelluinen
(ten noord-westen van Gorcum). Het
alternatieve tracé gaat door het land
schap ten noorden van Schelluinen.
Vanaf Gorcum ligt het voorkeurs
tracé langs de noordzijde van de
A15, tot voorbij knooppunt Deil. Ver
volgens gaat de lijn zo'n negen km
langs de zuidzijde van de snelweg
lopen. Dit gaat ten koste van de ne
derzetting Mark (Meteren-zuid).
Meer richting Tiel gaat deze variant
op nauwelijks enkele honderden me
ters afstand langs Wadenoyen, Ka-
pel-Avezaath en Bergakker. De twee
alternatieve tracés liggen langs de
noordzijde van de A15 (langs Kerk-
Avezaath) en in het landschap tus
sen Geldermalsen en Buren. Tussen
Wadenoyen en Echteld is het land
schap van het riviertje de Linge in
het geding. Boven Tiel volgt de lijn
weer de noordzijde van de snelweg.
Boven Echteld worden enkele monu
menten bedreigd. Het alternatieve
tracé, langs de bestaande lijn door
Echteld, brengt nog meer schade
met zich mee. Vervolgens blijft de lijn
langs de noordzijde van de snelweg
gaan tot het knooppunt Ressen, tus
sen Arnhem en Nijmegen. Het alter
natieve tracé ligt langs de bestaande
lijn, langs onder andere Kesteren,
Opheusden, Zetten en Valburg.
Tussen Ressen en Zevenaar ligt
geen bestaande snelweg of spoor
lijn. Hier zijn de gevolgen opnieuw
ingrijpend. Het voorkeurstracé zoekt
het verlengde van de snelweg, door
de nederzetting Boerenhoek (gem.
Bemmel), steekt het Pannerdens Ka
naal over en gaat rakelings langs het
Rijnstrangengebied, ten zuiden van
Groessen naar de bestaande spoor
lijn bij Zevenaar. Het alternatieve
tracé gaat iets noordelijker, rakelings
langs Angeren, vernietigt enkele mo
numenten in Loo (gem. Duiven) en
zoekt even boven Groessen de be
staande lijn op. De aansluiting naar
Duitsland, langs Emmerich, is nog
niet duidelijk.
Driehonderd hectare
Ten zuiden van Valburg, langs de
A15, moet een groot rangeerterrein
komen (eufemistisch: een Container-
uitwisselpunt, CUP) met een rail-ser
vice center. Het geheel neemt onge
veer driehonderd hectare in beslag.
Het CUP bedreigt het dorp Valburg
en nederzettingen Eimeren en
Reeth. Op den duur zal de ruime
omgeving rond het CUP een enorme
metamorfose ondergaan. De vor
ming van het knooppunt Arnhem-Nij-
megen (KAN) doet daar nog een flin
ke schep bovenop. Deze secundaire
ontwikkeling blijft in de rapporten
buiten beeld. Het gebied telt ver
schillende beschermenswaardige
monumenten en andere karakteris-
Deze landelijke woning bij Reeth in de
omgeving van Valburg wordt met sloop
bedreigd bij uitvoering van het voorkeurstracé.
tieke gebouwen. Een alternatieve lo
catie ligt ten noorden van Valburg, bij
de bestaande spoorlijn en de A50.
Dit gebied heeft minder historisch
karakter, maar merkwaardig genoeg
zou het volgens de MER in histo
risch opzicht juist kwetsbaarder zijn.
Gevolgen
Op dit moment zijn de gevolgen van
de aanleg nog niet exact aan te ge
ven. Uit de tekeningen is niet op
50 m nauwkeurig af te lezen welke
bouwwerken wel of niet moeten wor
den gesloopt. Naar schatting gaat
het om de volgende orde van groot
te: duizend te slopen bouwwerken
(variërend van een gloednieuwe
bungalow tot een modern benzine
station en een tuinbouwkas), hon
derd gemeentelijke of beschermens
waardige monumenten en vijf rijks-
beschermde monumenten. De wer
kelijke getallen kunnen wellicht 50
tot 100% afwijken. Veel bedreigde
karakteristieke gebouwen dateren
van het einde van de vorige en het
begin van deze eeuw.
Milieueffectrapportage
De gevolgen zijn per aspect in beeld
gebracht op een afzonderlijke kaart
bij de MER. Zo is er voor elk tracé-
deel een kaart met 'cultuurhistori
sche en aardkundige waarden'.
Merkwaardig is dat complete neder
zettingen juist op deze kaart niet zijn
aangegeven. Zelfs een plaats als
Groessen, bij Zevenaar, ontbreekt
geheel. De MER beantwoordt op
een aantal punten uiterst mager aan
de vooraf vastgestelde richtlijnen.
Het gaat dan om het beschrijven
van: 'visueel-ruimtelijke kenmerken
en relaties daartussen, de aanwezi
ge nog gave historische kenmerken,
de nederzettingsstructuur' en derge
lijke.
Ook in strijd met de richtlijnen is
nauwelijks gekeken naar een 'ver
diepte ligging of een tunnel of een
overdekt tracé waar wenselijk'. Vol
gens deskundigen is een tunnel
goedkoper dan een bovengrondse
aanleg, zeker op de lange duur.
Vergelijking van de rapporten met
de werkelijkheid 'in het veld' geeft de
indruk dat de plannen teveel achter
de tekentafel zijn gemaakt en dat de
effectrapportages teveel achter het
bureau zijn opgesteld. Bij de startno
titie bleek al dat de plannenmakers
voor het bepalen van de tracé-va
rianten sterk verouderde kaarten
hadden gebruikt. Het bestaan van
complete nieuwbouwwijken was bij
de NS onbekend. De rapporten lijken
uitsluitend te zijn gebaseerd op ge
gevens die op afstand te verzamelen
zijn. Op deze manier kunnen de rap
porten bijvoorbeeld in Australië op
gesteld zijn. Historische en ruimtelij
ke kwaliteiten zijn in abstracte ter
men en getallen beschreven. Karak
teristieke bouwwerken die niet als
beschermd monument geregistreerd
staan, tellen bijvoorbeeld niet mee.
De rapportage geeft dus niet de ge
volgen voor jonge monumenten en
voor gebieden zonder een gemeen
telijke monumentenlijst.
Brutale hoogte
In het algemeen veroorzaakt de Be
tuwelijn een enorme ontsiering van
het landschap, vooral door de bruta
le hoogte van 10 tot 16 m bij kruisin
gen van wegen en vaarwegen. Se
cundaire effecten zullen onder ande
re het gevolg zijn van geluidhinder,
die de leefbaarheid schaadt en de
gebruikswaarde van monumenten
vermindert.
Gezien de omvang van de ingreep
blijft de specifieke cultuurhistorische
schade over het geheel genomen re
latief beperkt. Door de aanleg van de
A15 en de ruilverkavelingen is het
landschap al vergaand 'genivel
leerd'. Deze constatering zou tot de
