Betuwelijn ontsiert landschap ingrijpend
Abele Reitsma
20
Cultuurhistorische criteria spelen geen grote rol
Het éne ogenblik is het een bedenksel dat door de regering van tafel ge
veegd wordt. Het andere moment, enkele jaren later, lijkt uitvoering on
afwendbaar. In 1998 moet de Betuwe een goederenspoorlijn hebben die
van Rotterdam naar Zevenaar voert. Dat is althans de bedoeling van de
NS, die zich gesteund weet door de regering. De Tweede en Eerste Ka
mer moeten nog het groene licht geven.
De Betuwelijn houdt de gemoederen
de laatste tijd bijna dagelijks bezig.
Tot en met 24 juli was er gelegen
heid om te reageren op drie officiële
stukken: een ontwerp Planologische
Kernbeslissing (PKB) van het kabi
net, een projectnota van de NS en
een milieueffectrapport(age) (MER).
Nadat de NS de startnotitie voor
de MER publiceerde, vormden ver
ontruste bewoners in januari 1991
gehaast een groot aantal actiegroe
pen (bijna twintig), om tijdig de
krachten te bundelen voor de korte
inspraaktermijn. Met veel improvisa
tie, maar ook met verrassende des
kundigheid, slaagden de actiegroe
pen erin op de valreep hun inspraak
reacties te geven. De Stichting 'Be
tuwe Fijn', de belangenbehartiger
voor Echteld en omgeving, vestigde
bijvoorbeeld de aandacht op de be
dreigde cultuurhistorische waarden.
('Gezien de ouderdom en de bewo-
ningsgeschiedenis van het gebied,
zijn veel cultuurhistorische elemen
ten in het gebied aanwezig, zoals
wegen, kavelpatronen, bebouwin
gen, etc. Wij verzoeken om in de
MER aan te geven welke cultuurhis
torische elementen zullen verdwij
nen, worden aangetast en/of waar
van de onderlinge relatie wordt ver
broken. In de MER dient vervolgens
te worden aangegeven hoe deze
schade wordt voorkomen, of wordt
verzacht' (22 februari 1991).)
Drieblunderpunt
De voorzitter van Betuwe Fijn, Peter
Schurink, heeft grote twijfels over het
nut van de spoorlijn. 'We zitten hier
bij het drieblunderpunt' zegt hij. 'Het
Amsterdam-Rijnkanaal krijgt nog
geen 30% van de geplande scheep
vaart. De tolbrug over de Waal (de
prins Willem Alexanderbrug) is een
fiasco en de Betuwelijn wordt de der
de blunder.' De dijkverzwaring laat
hij voor het gemak maar buiten be
schouwing.
Het kabinet heeft het budget voor
Het station van Andulst/Zetten wordt bedreigd
met sloop in de variant op het voorkeurstracé.
de Betuwelijn voorlopig op 5 mil
jard gesteld. De laatste ramingen ko
men uit op ruim 7 miljard. Private in
vesteerders moeten een groot deel
financieren. Tegenstanders vinden
het veelzeggend, dat de particuliere
investeerders geen belangstelling to
nen.
Voorstanders vinden de Betuwe
lijn noodzakelijk voor de toekomstige
positie van de 'mainports' Rotterdam
en Schiphol. Daarbij wijzen ze op de
kans dat het vrachtvervoer over de
weg relatief zal afnemen. Dit weg
verkeer is schadelijker voor het mi
lieu dan railtransport. Intussen be
staat het vermoeden dat de lijn per
saldo meer milieubelastende activi
teiten zal aantrekken dan opheffen.
Tracé
De plannen zijn gesplitst in vijf tracé-
delen en een plan voor een Contai-
ner-uitwisselpunt. Voor enkele stuk
ken zijn verschillende varianten be
keken. Grofweg zijn er telkens twee
belangrijke alternatieven: of langs
het bestaande spoorlijntje, of langs
de snelweg A15. Volgens het 'voor
keurstracé' van het kabinet komt de
lijn voor het grootste deel langs de
A15 en voor een kleiner deel langs
een bestaande spoorlijn. De bunde
ling met de A15 is over het geheel
genomen minder schadelijk voor mo
numenten dan de bundeling met de
bestaande Betuwelijn. Aanleg langs
de bestaande lijn zou vooral in de
bebouwde kommen veel monumen
ten bedreigen. In de trajecten die
geen bebouwde kom doorsnijden, is
aanleg langs de bestaande spoorlijn
soms minder slecht dan langs de
snelweg. Dit geldt bijvoorbeeld voor
zo'n acht km bij Valburg.
Verder valt aan het voorkeurstracé
op dat grote bevolkingsconcentraties
enigszins zijn ontzien, evenals enke
le bedrijfslocaties en bijvoorbeeld
een vuilstortplaats. De consequentie
hiervan is in het algemeen dat stille,
dunbevolkte gebieden het slachtoffer
zijn.
Varianten
De goederenspoorlijn volgt in het
voorkeurstracé vanaf Rotterdam
eerst de bestaande spoorlijn in de
richting van Dordrecht. Dan komt er
een nieuw gedeelte door het kassen-
gebied tussen Hendrik-ldo-Ambacht
en Zwijndrecht. Dit gedeelte gaat
door de Sophiapolder, kruist de
Noord en sluit ten noorden van Pa-
pendrecht aan op de A15. Vanaf
Sliedrecht komt een stuk langs de
bestaande lijn naar Gorcum. Ten
noorden van Giessendam en Neder-
Hardinxveld is het eerste gevoelige
knelpunt. Hier buigt het voorkeurs-
