Open Monumentendag
De Open Monumentendag in Meppel
14
is beide. Al in de elfde eeuw werden
de eerste dijken opgeworpen.
Het gebied bestond in de 19de
eeuw uit twee polderdistricten: Bom-
melerwaard beneden de meidijk en
Bommelerwaard boven de meidijk.
Het gebied boven de meidijk werd
droog gehouden door de Drielse en
de Bommelse wetering die beide bij
Aalst in de Maas werden afgewa
terd. De beide voormolens werden
rond het midden van de vorige eeuw
vervangen door stoomgemalen.
In 1854 werd de Fijnje-pomp geïn
stalleerd die de afwatering van de
Bommelse wetering moest regule
ren. In 1881 werd deze pomp ver
vangen door het huidige 'Dijkgraaf
H.C. de Jongh'-gemaal, dat dit jaar
deel uitmaakt van de open monu
mentendag. Eveneens te bezichti
gen zijn de sluizen in de buitenpol
der Munnikenland, in de buurt van
slot Loevenstein. Maar het gaat hier
om de samenhang van alle elemen
ten in het landschap. De route van
Zuilichem naar het gemaal bij Aalst
loopt over de oude, dertiende eeuw-
se, Meidijk. Veel elementen uit het
landschap zijn van enorm belang ge
weest voor het bestaan van de Bom
melerwaard. Het is dus zeker de
moeite waard eens stil te staan bij
de cultuurhistorische achtergrond
van dit gebied; zo lang dat nog kan
tenminste
Op zaterdag 12 september 1992 zal de zesde Open Monumentendag worden ge
houden. In 440 gemeenten in Nederland zullen op deze dag monumenten gast
vrij open staan voor het publiek. Overal waar de witte vlag met het zwart/gele
logo hangt, mag men gratis naar binnen. Heemschut zal op diverse plaatsen
met een standje acte de présence geven. Op vrijdag 11 september zal in de mo
numentale stad Middelburg het startsein worden gegeven. Vanaf half augustus
ligt de landelijke Open Monumentenkrant weer bij alle VVV- en ANWB-kantoren
en bij alle vestingen van de landelijke sponsor het NV Bouwfonds Nederlandse
Gemeenten.
Overal in het land zijn op dit moment
reeds duizenden mensen bezig met
de voorbereidingen van de Open
Monumentendag. Iedere gemeente
die deelneemt heeft haar eigen co
mité. Deze comité's maken de af
spraken met de monumenteigena
ren, maken routes, folders, tentoon
stellingen, dia- en filmvoorstellingen.
Kortom, zij maken de lokale pro
gramma's voor deze dag. In Amster
dam staat de markt met monumen
tenorganisaties dit keer op het Max
Eeuwe-plein. Heemschut is ook ver
tegenwoordigd. Vanuit de landelijke
coördinerende stichting wordt dit jaar
in het bijzonder aandacht besteed
aan de hierna volgende thema's:
- Archeologie
- Panden in restauraties
- Grensoverschrijdende activiteiten
Dit laatste thema zal staan in het
licht van de Europese Open Monu
mentendagen, die in het tweede of
derde weekend van september wor
den gehouden.
De Open Monumentendag is één
van de grootste evenementen van
Nederland. Vorig jaar zijn er 650.000
bezoekers geteld. Uit onderzoek
blijkt dat ruim 60% van de Nederlan
ders de Open Monumentendag kent
en dat 40% weet wat de dag in
houdt. Dit gegeven is voor de monu-
mentenzorgers, zowel de gemeente-
of rijksambtenaren als de particuliere
monumentenorganisaties, een be
langrijk gegeven. Hieruit blijkt dat de
bevolking belangstelling heeft voor
hun werk en daarmee voor het be
houd van het cultureel erfgoed. Dit
zou de minister van WVC in haar
overwegingen te bezuinigen op de
monumentenzorg mee kunnen ne
men.
Jacob van Lennep en Dirk van Hogendorp zagen in 1823 tijdens hun tocht door
Drenthe ook Meppel. 'Meppel is het enige vlek in Drenthe dat enige gelijkenis
heeft met een stad. Als de voornaamste doortochtplaats van Overijssel naar
Groningen is het gedurig vol levendigheid en gerij'.
In grote lijnen geldt dat nog steeds, al
is Meppel dan geen vlek meer en ook
niet de enige stad in Drenthe. Maar
het is nog altijd een knooppunt, nu
van spoor-, auto- en vaarwegen. De
bloeitijd van het multifunctionele stad
je valt af te lezen aan de vele impo
sante behuizingen. Geen wonder dat
Heemschut-Drenthe voor dit jaar Mep
pel in de beleving van de Open Monu
mentendag centraal stelt. In samen
werking met de gemeente (24.000
zielen) en de stichting Oud-Meppel is
een aantrekkelijk programma samen
gesteld, waarin alle aandacht kan wor
den gegeven aan monumentaal Mep
pel, ooit 'de poort van Drenthe' en het
'Rotterdam van het Noorden' geheten.
De vroegere gerichtheid op Amster
dam is te herkennen aan: Keizers-,
Heeren- en Prinsengracht.
Dempingsplannen verijdeld
Meppel, in grootte de vierde plaats in
Drenthe, is ook de waterrijkste stad
van Drenthe. Soms wel eens te rijk,
want er is een periode geweest van
regelmatige overstromingen, omdat
de bemaling aan de boorden van de
Zuiderzee/IJsselmeer te wensen
overliet. Toen dat probleem kon wor
den opgelost en de scheepvaart
vanuit en naar Meppel niet meer zo
toonaangevend was, kwamen er -
na de oorlog - ideeën los om nu ook
maar de grachten te dempen, ana
loog aan de opvattingen van de Am
sterdamse commissaris Kaasjager
en van Alkmaarse initiatiefnemers
die de grachten dicht wilden gooien
om er verkeersbanen van te maken.
Wat in Alkmaar en Mokum niet lukte,
lukte ook niet in Meppel. De provin
cie zei 'nee' tegen de dempingsplan
nen, een deel van de bevolking
maakte een vuist met een nieuwe
politieke partij 'Stadswacht'.
De (verijdelde) dempingsplannen
maakten deel uit van een plan tot
herstel van de oude kern. Het hart
was dichtgeslibd. Het is nu weer
open en leefbaar gemaakt. Voor de
krotten en 'gaten' zijn woningen te
ruggekomen die een indruk geven
van hoe Meppel er eens uit heeft ge
zien. Met de 'rijke herenhuizen' zorgt
deze nieuwbouw voor een karakte
ristiek stadsbeeld, met het water als
levend element. Heemschut, het ge
meentebestuur van Meppel en de
stichting Oud-Meppel verwachten de
Heemschutters 's morgens om 10
uur in het Stadskantoor (vlak bij de
kerk). Behalve koffie met koek zijn er
ook drie korte inleidingen over de
historie, de wederopbouw en het
grachtenbehoud. Daarna verzorgt
Oud-Meppel rondleidingen langs al
les wat de moeite van het bekijken
waard is. En dat is veel! Voor de
Heemschutters is er ook een lunch-
mogelijkheid. Opgaven voor deelne
ming aan het ochtendprogram al of
niet met lunch: Heemschut-Drenthe,
tel. 05921-14055, vóór 5 september.
De middag is vrij, maar ook dan valt
er veel te beleven.
C. Rodenburg,
PR-medewerker Heemschut Drenthe
