Historisch restaurant Tjaarda in Oranjewoud bedreigd
Heemschut-agenda
35
Tholen is ook een aantal binnen-
dijkse natuurgebieden rijk. Het groot
ste ligt in de in 1957 afgedamde
Pluimpot die tot dan toe St. Maar
tensdijk en Scherpenisse vanuit de
Oosterschelde bereikbaar maakte
voor schepen. Onder Stavenisse zijn
twee wielen of welen - oude restan
ten van dijkdoorbraken - in verband
met de ornithologische en botani
sche waarde als natuurgebied aan
gewezen, terwijl men thans werkt
aan de bescherming van het Ram-
megors, een speciedepot dat is ont
staan door de aanleg van het Schel-
de-Rijnkanaal. Een door zoute kwel
brakke vegetatie treft men aan in de
zogenaamde karrevelden aan de
zuidkant van Tholen. Deze lager ge
legen weilanden zijn in de loop der
eeuwen ontstaan door hieruit grond
te halen voor de verhoging en ver
zwaring van de zeedijken.
Stad Tholen
Het ca. 12.000 ha grote Tholen telt 7
stadjes en dorpen die ieder een ei
gen karakter en identiteit hebben.
Het stadje Tholen is met ruim 6.100
inwoners de grootste plaats, die in
de 13de eeuw is ontstaan aan de
dijk langs de Eendracht op de plaats
waar de hertogen van Brabant een
tol hadden gevestigd. Het kreeg in
1366 stadsrechten; de Middeleeuw
se verdedigingswerken bestonden
uit vestinggrachten, muren, wallen
en 5 stadspoorten. Deze versterkin
gen zijn in de Tachtigjarige oorlog
vervangen door een geheel nieuw
stelsel van grachten en wallen met 7
bolwerken. Na de opheffing van de
vesting begon men in het midden
van de vorige eeuw met de aanleg
van een wandelpark op de aan de
landzijde afgegraven wallen. Dit park
is nog bijna geheel aanwezig.
Binnen de wallen herkent men
drie stadsdelen. De Oude Stad ligt
ten westen van de Hoogstraat die
evenals de Verbrandestraat een
voormalige zeedijk was. Daar staat
de bebouwing met de meeste allure
zoals het kort na de stadsbrand van
1452 gebouwde stadhuis. In het ran
ke opengewerkte torentje bevindt
zich een klokkenspel. De eveneens
kort na de stadsbrand gebouwde
Gasthuiskapel, is in 1974 en 1975
ingrijpend gerestaureerd. De bebou
wing rond de Markt vormt een hoog
tepunt binnen de gehele stedelijke
ruimte. De 18de eeuwse stadspomp
en de travalje of hoefstal dragen bij
aan de sfeer van dit plein. Het sil
houet van de Onze Lieve Vrouwe-
kerk torent uit boven de noordweste
lijke pleinwand. Deze kruiskerk is
één der hoogtepunten van de Bra
bantse gotiek.
Het stadje kent echter ook plano
logische missers zoals de Minneput-
testraat waar rond 1970 kaalslag
heeft plaats gevonden en niet goed
is ingevuld. Ook doen enige recente
woningbouwprojecten afbreuk aan
het kleinschalige karakter van de
binnenstad. Aan de noordwestkant
staat de eens verhoogde ranke wal-
korenmolen van 1736 aan de Oude-
landspoort. Rond de eeuwwisseling
was deze straat de Boerenhemel
waar rentenierende boeren hun wo
ningen lieten bouwen. Hier en even
verderop staat nu een aantal monu
menten van jongere bouwkunst, die
bij de recent afgesloten inventarisa
tie zijn geselecteerd om van Rijks
wege te worden beschermd. On
langs werd Tholen binnen de sin
gels, met uitzondering van het
noordoostelijk bolwerk, aangewezen
als beschermd stadsgezicht.
J.P.B. Zuurdeeg is streekarchivaris
van Tholen
In het augustusnummer volgt deel II
van dit artikel.
Onlangs presenteerde de eigenaar
van restaurant Tjaarda een plan voor
nieuwbouw van zijn zaak waarbij
een geheel nieuw horeca-complex
met congreszalen in Oranjewoud
zou verrijzen. Het nieuwe complex
bestaat uit een paviljoenvormig ge
bouw op de plaats van het huidige
Tjaarda, waaraan drie lange armen
zijn gekoppeld. Het nieuwe gebouw
bevat twee bouwlagen en is 160 me
ter breed, welke afmeting in het
hoofdzakelijk 19de eeuwse bouwvo
lumes bevattende Oranjewoud niet
past. Het uit 1834 daterende pand,
gesitueerd op het kruispunt van vijf
wegen, heeft behalve de historische
waarde een beeldbepalende functie.
Het vormt nog steeds het hart van
Oranjewoud, ooit residentie van de
Friese Nassau's.
De Bond Heemschut wilde met een
open brief zijn waardering voor dit
oude restaurant benadrukken en
daarbij de eigenaar verzoeken het
oude hoofdgebouw met serre in de
nieuwbouw op te nemen. Daarbij
doet het bestuur ook de aanbeveling
om in het bestaande Tjaarda een
grand café onder te brengen. Een
dergelijk onderdeel is namelijk in het
nieuwe plan opgenomen. Het oude
Tjaarda zou een uitstekende am
biance voor zo'n café kunnen zijn.
Rita Mulder-Radetzky
20 juni
Openbare bijeenkomst PC Drenthe
met historische verenigingen over
het werk van Heemschut. Aanvang
10 uur. Plaats: Mensingaborg,
Rooden. Na afloop lunch en excur
sie.
5 september
Excursie naar Noord-Limburg, ge-
org. door de afdeling Limburg van
Heemschut, (zie ook pag. 42)
12 september
Open Monumentendag
3 oktober
Excursie naar Geertruidenberg (ge
rest. Grote Kerk en binnenstad), ge-
org. door de PC Noord-Brabant van
Heemschut. Aanvang 10 uur.
10 oktober
Landelijke Heemschutdag in Fries
land.
28 oktober
De PC Utrecht van Heemschut orga
niseert een lezing over stedebouw.
Het oud-PC-lid Dick de Haan spreekt
in Rhenen over stedebouw.
10 november
Tweede lezing van de PC Utrecht. In
Amersfoort spreekt wethouder
A.L.L.M. Asselbergs over stadsver
nieuwing, oud en nieuw in de histori
sche context van stad en land.
23 of 24 november
Derde lezing van de PC Utrecht. In
Montfoort spreekt technisch adviseur
Paul van Vliet van de PC over res
tauratie en architectuur.
