De restauratie van de
Berckepoort beter belicht
Ruurd Krooshof
35
Het artikel 'De Berckepoort een omstreden restauratie' in het Heem
schutnummer van februari 1992 vraagt om een reactie. Een reactie over
het gemak waarmee standpunten worden ingenomen en feiten door el
kaar gehaald. De titel van een tweede kritisch stuk over Dordrecht 'De
nieuwe schaduw van oud Dordt' in hetzelfde Heemschutnummer weer
spiegelt waar het aan ontbreekt, nuancering, éénzijdige belichting le
vert immers altijd schaduw op. Omdat het bij de Berckepoort om een
belangwekkende restauratie gaat, volgen hier de feiten.
De planontwikkeling
Dat het pand de Berckepoort een
goede bestemming moet krijgen en
dringend aan een algehele restaura
tie toe is, staat niet ter discussie.
Een scala aan mogelijke bestemmin
gen is de afgelopen decennia voorbij
getrokken. Het realiteitsgehalte en
inpassing in het gemeentelijke beleid
bleken keer op keer niet haalbaar.
Bovendien legt het gebouw uit histo
risch oogpunt vele beperkingen op.
Toen zich begin 1988 met de huis
vesting van de Stichting Culturele
Educatie een bestemming aandien
de, kon eindelijk een reële optie ge
koppeld worden aan een algehele
restauratie. Programmatisch en fi
nancieel bleek de juiste formule te
zijn gevonden. Bij de planvoorberei
ding zijn de cultuurhistorische belan
gen tot hoofduitgangspunt van het
planproces gemaakt. Het na een uit
gebreide selectieprocedure gekozen
architectenburo Mart van Schijndel
uit Utrecht heeft na veel overleg met
de werkgroep een plan tot stand ge
bracht, dat getuigt van een verant
woord gebruik van het cultuurhisto
risch gegeven in relatie tot noodza
kelijke aanpassingen voor de nieuwe
bestemming.
Behoud historische waarde
Onderdeel van het gemeentelijk mo
numentenbeleid is dat de historie
niet ophoudt bij de huidige situatie.
Het aanpassen, wijzigen en aanvul
len van monumenten is vaak nood
zakelijk voor nieuwe bestemmingen.
Het monument krijgt daarmee een
toegevoegde waarde waardoor het
behouden blijft voor volgende gene
raties. Ook het gebruik van de
Berckepoort moet daarom gezien
worden als een dynamisch proces.
Wijzigingen of toevoegingen kunnen,
mits zorgvuldig ingepast, van vitaal
belang zijn voor het functioneren van
een complex. Een cultuurhistorische
analyse heeft als basis gediend voor
het bepalen van de uitgangspunten
voor het plan. Het rapport stelt naast
een beknopt geschiedkundig over
zicht de feitelijke situatie vast aan
het begin van het planproces. Het
complex bevat een heldere bestaan
de structuur van aanwijsbare bouw
volumes. Daar waar deze in het ver
leden werd verstoord is deze gecom
pleteerd, danwel zijn duidelijk aan
wijsbare structuur-verstorende ele
menten verwijderd. Het nieuw aan
brengen van lichte scheidingswan
den, verlaagde plafonds (in toilet
ruimten) en beperkte interne door
braken kunnen zich voegen binnen
de bestaande structuur en laten het
historische gegeven ongemoeid. Om.
het historische gegeven zoveel mo
gelijk zichtbaar te houden zijn nood
zakelijke toevoegingen enerzijds zo
veel mogelijk beperkt en geconcen
treerd en anderzijds zo herkenbaar
mogelijk in het plan opgenomen.
Vanwege de nieuwe bestemming is
op twee plaatsen daadwerkelijk
sprake van ingrepen. Na afweging is
besloten een klein deel van de kap
constructie en een deel van de nog
aanwezige spiltrap te laten wijken
voor een noodzakelijke functionele
aanpassing.
1 - Het zaaltje op zolder
Het maken van een multifunctionele
ruimte, een mini-theater, was onder
deel van het programma van eisen.
Gelet op de minimaal benodigde op
pervlakte en vrije hoogte van een
zaaltje is de realisering op welke
plek dan ook in het complex verbon
den met het sluiten van een compro
mis. Er is zorgvuldig bekeken waar
deze ruimte het beste geplaatst kon
worden. Op straatniveau, met een
veelheid aan gemetselde gewelven,
was het niet mogelijk. Een oplossing
op de bel-etage zou een zeer forse
doorbraak in de bouwmuur nodig
maken. De uiteindelijke keuze viel
Berckepoort, gevel Nieuwstraat, nieuwe situatie, (tekening gemeente)