Monumentenwacht Gelderland werkt nu met
vijf inspectieploegen
Effect van 12,5 jaar
inspecteren
Voorbeelden
34
Sinds 1 januari van dit jaar krijgt Monumentenwacht Gelderland van de
provincie een subsidie volgens de zogenaamde budgetfinanciering. Bin
nen het raam van deze budgetfinanciering bleek ruimte aanwezig om een
al eerder geuite wens - een vijfde inspectieploeg - te realiseren. Dankzij
de royale medewerking van de provincie en een genereuze gift van het
Prins Bernhardfonds voor de aanschaf van de inspectiebus kan deze
vijfde inspectieploeg nu aan de slag.
Het vijfde inspectieteam zal worden
ingezet op de Veluwezoom, in de
Over-Betuwe en het Rijk van Nijme
gen. Met de inzet van dit vijfde team
zal de al jaren bestaande achter
stand volledig kunnen worden inge
lopen.
De Monumentenwacht is een ech
te 'doe'-organisatie, specifiek gericht
op het inspecteren van monumenta
le gebouwen in de provincie. Tijdens
deze inspecties worden allerlei klei
ne gebreken en lekkages meteen
verholpen. De Monumentenwacht is
een onafhankelijke particuliere orga
nisatie, gesubsidieerd door de pro
vincie. Vandaar dat van de aangeslo
ten abonnees een bescheiden uur
loon wordt gevraagd. De onafhanke
lijkheid en de inmiddels opgebouwde
deskundigheid op het gebied van on
derhoud zorgt voor een vertrouwens
positie, niet alleen bij de abonnees
maar ook bij de overheden.
Het idee voor de Monumenten
wacht, een gat in de monumenten-
markt, werd geboren in Friesland in
1973. Gelderland - een laatbloeier -
kreeg pas in 1978 een eigen stich
ting. De eerste inspecties werden
verricht in 1979 met de hulp van Mo
numentenwacht Utrecht. In 1980
werd in de Betuwe gestart met een
eigen ploeg. Sindsdien zijn bijna
8000 inspecties verricht.
Het objectenbestand groeit nog
steeds en omvat inmiddels zo'n 1175
objecten. In de afgelopen jaren wer
den steeds meer objecten aange
meld uit de periode 1850-1940, de
zogenaamde Jonge Bouwkunst,
meestal beschermd door de ge
meenten. Als we naar de bescher
ming kijken is het bestand als volgt
opgebouwd: ca. 890 door het Rijk
beschermde monumenten; ca. 250
door de gemeenten beschermde
monumenten; ca. 35 nog niet be
schermde monumenten, voorname
lijk neogotische kerken.
Het bestaansrecht van de Monu
mentenwacht staat of valt met het
feit of de uitgevoerde inspecties lei
den tot het noodzakelijke en gewen-
Inspectie van de goten van de NH Kerk te
Wageningen.
ste onderhoud. Hoewel moeilijk
meetbaar, omdat niet nagegaan kan
worden hoeveel onderhoud besteed
zou worden zonder deze inspecties,
blijkt uit een twee jaar geleden ge
houden onderzoek, dat het werk
van de Monumentenwacht een
sterk stimulerend effect heeft op het
uitvoeren van onderhoud. Bij dit on
derzoek is gepoogd de 'bouwomzet'
aan onderhoud te meten van ca.
850 objecten, door het Rijk be
schermd en aangesloten bij de Mo
numentenwacht. Deze 'bouwomzet'
bedroeg ca. 5.5 miljoen per jaar.
Restauraties zijn hierbij buiten be
schouwing gelaten.
Door het uitvoeren van regelma
tig onderhoud worden de restaura
tie-cycli langer. Met name van de
grote monumenten, voorheen ca.
50 a 60 jaar, worden deze nu ver
lengd tot 70 a 80 jaar, een winst van
35-40%!
Voorbeelden in Gelderland waarbij de
neergaande spiraal naar een nieuwe
restauratie door onderhoud kon wor
den omgebogen zijn: Kasteel Ophe-
mert (1957), Kasteel Doornenburg
(1948-1964), N.H. Kerken van Doetin-
chem (1948-50), Westervoort (1955-
57), Doesburg (1959-69), IJzendoorn
(1949-55), Kerkwijk (1953-56) en Et-
ten (1956). Ook bij recentere restaura
ties kon door tijdig onderhoud erger
worden voorkomen. Aardige voorbeel
den hiervan zijn: N.H. Kerken van
Steenderen (1966-70), Otterlo (1968-
70), Ede (1963-67) en van Ommeren
(1967-68). Ook objecten die niet eer
der werden gerestaureerd konden
door onderhoud worden bijgehouden,
enkele voorbeelden zijn De Gelderse
toren te Spankeren, De Wildenborch
te Vorden, De N.H. Kerken van Ben-
nekom en van Nijkerk.
Een niet of nauwelijks meetbaar ne
veneffect dat door de periodieke in
specties van de Monumentenwacht
op gang is gebracht, is de veel grotere
bewustwording bij de eigenaren inza
ke de noodzaak tot het verrichten van
periodiek onderhoud. Door de rappor
tage wordt vaak sneller onderhoud uit
gevoerd, waardoor ernstige vervolg
schade bij kwetsbare onderdelen
wordt vermeden. Dit geldt met name
bij het schilderwerk.
Daarnaast zijn er allerlei zaken die
bij de periodieke inspecties aandacht
krijgen, die niet direct in geld zijn uit te
drukken zoals het schoonmaken van
goten, ontstoppingen verhelpen, bo
men en begroeiing snoeien etc. Deze
schijnbaar eenvoudige zaken hebben
in het verleden al te vaak tot ravages
geleid die dan ook dikwijls uitgebreide
restauratie-werkzaamheden tot gevolg
hadden. Door het inspectiewerk is
veel meer inzicht in en grip op de al
gehele onderhoudstoestand verkre
gen. Zeker waar het gaat om de grote
en kwetsbare monumenten zoals ker
ken, landhuizen en kastelen. Hierdoor
kon bij de Tijdelijke Regeling Instand
houding Beschermde Kerkgebouwen
(TRIBK) van 1989, aan het Rijk nauw
keurig worden opgegeven welke kerk
gebouwen prioriteit verdienden. Mede
hierdoor kan nu een relatief groot aan
tal kerken in Gelderland worden ge
restaureerd.
Red.
