'Leg tijdig je belang op tafel'
Abele Reitsma
40
Jhr. Ir. L. L. Mvan Nispen tot Sevenaar:
Heemschut moet meer aanschuiven aan de onderhandelingstafel. Hoe
vroeger je inhaakt in het besluitvormingsproces, hoe groter de kans dat
je resultaat boekt. Je kunt ook zelf het prille begin van het proces bepa
len: vraag de overheid en de politiek om lange termijnvisies. Dat is, kort
samengevat, de boodschap van Jhr. Ir. L. L. M. van Nispen tot Sevenaer,
tot voor kort directeur van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg
(RDMZ), nu directeur van ICOMOS te Parijs.
Van Nispen heeft vaak met stand
punten van de Bond Heemschut te
maken gehad. 'Ik heb er een ge
mengde, maar in z'n uitkomst een
zeer positieve, verwachtingsvolle in
druk van. Ik heb Heemschut ervaren
als een horzel in de pels. Soms, in
onderhandelingen, geweldig voor de
voeten lopend. Door de beperktheid
in waardestelling tekortdoend aan
andere belangen. Maar ze kwamen
tenminste op voor hun belangen, ze
deden tenminste iets. Ik denk dat
Heemschut het met z'n standpunten
best doet. Je zou het zelfs zakelijker,
professioneler kunnen doen.'
In het interview staan twee vragen
centraal. De éne vraag is: U heeft
lange tijd leiding gegeven aan een
professionele organisatie die waakt
over het lot van monumenten en hun
omgeving. In bepaalde opzichten is
het werk van Heemschut hiermee
vergelijkbaar. Kunt u Heemschut
aanbevelingen doen? De andere
vraag: De RDMZ-beleidsnota 'Cul
tuurhistorische kwaliteit in de ruimte
lijke orde' schrijft: 'De particuliere
sector op het gebied van monumen
tenzorg is, vergeleken met natuur-
en milieubescherming, niet op zijn
sterkst waar het gaat om de toe
komst van complexen en stucturen
die door wijziging van een bestem
mingsplan of verandering van water
beheer, wegenaanleg of landinrich
ting vaak dreigen te verdwijnen.' Is
dit een lacune waar Heemschut in
zou moeten voorzien?
Drie rollen
Van Nispen ziet in de monumenten
zorg drie verschillende rollen: De rol
van de opposant of de 'redder in
laatste nood', de rol van de onder
handelaar die accepteert dat ande
ren andere belangen hebben en de
rol 'van belangstelling kweken, wer
ken aan mentaliteits-verandering.'
'Het zijn de drie gezichten van
Heemschut.'
'De Nederlandse monumenten
zorg is compromis-achtig. De monu
mentenzorg is in een gekke fase.
Tussen enerzijds oppositie voeren
en je happy voelen tussen mensen
die het met je eens zijn en ander
zijds zorgen dat je belangen goed
aan hun trekken komen in onderhan
delingen. Dit gebeurt in de praktijk
wel, maar niet zo expliciet. Het is
vaak een afgeleide van die twee.
Jhr. Ir. L. L. M. van Nispen tot Sevenaar
Wij hebben een belang te verdedi
gen en we weten dat de ander dat
belang niet erkent. Je moet niet te
veel het heilige vuur erin brengen.
Alleen dan ben je betrouwbaar in on
derhandelingen, als je als een goed
koopman je winst en verlies weet te
incasseren.
Hierin heeft Heemschut een belang
rijke rol te vervullen. Ik vind dat
Heemschut er met z'n structuur
meer zou kunnen uithalen. Maar het
is een vrijwilligersorganisatie.'
Lang proces
'Je hoeft het niet altijd eens te zijn.
Daarom vind ik Heemschut een
beetje ouderwets, dat ze de wereld
verdelen in 'good guys' en 'bad
guys'. Daarom vind ik de monumen
tenzorg amateuristisch, dat ze met
hun inbreng komen als de onderhan
deling al gevoerd is.
Onze samenleving bereidt z'n din
gen zo lang voor, dat het belangrijk
is dat je tijdig je belang op tafel legt.
Het planningsproces verloopt van
abstract naar concreet. Monumenten
zijn concrete dingen, want die staan
er al. Je moet vanaf het eerste uur
claimen dat er een terugkoppeling
plaatsvindt met wat er al staat: de
concrete monumenten.
De rol van onderhandelaar is door
de overheid op zich genomen. Dit
heeft ook zijn beperkingen. De amb
telijke wereld raakt verkokerd en
heeft, hoe bezield ook, toch de nei
ging tot zelfgenoegzaamheid. Je
bent vooral gebonden aan regels
van overheden onder elkaar - al of
niet geschreven.'
De guerrilla
'Een andere rol is: als redder in laat
ste nood, de opposant. Deze rol is
ook wel eens belangrijk. Je kunt die
twee rollen niet combineren, anders
ben je geen betrouwbare onderhan
delingspartner. Je kunt niet met
schone handen onderhandelingen
voeren. Je moet je compromitteren.
Allebei de doelen zijn legitiem, maar
ook nodig.
De rol van opposant is de rol van
de eeuwigdurende verongelijkte. Dat
kan een heel goede rol zijn, maar
dan blijf je in de marge. Als Heem
schut het niet doet, dan zou ik niet
weten wie het wel moet doen - over
de hele linie. Dan zou het gefractio-
neerd gebeuren. Het is de rol van
een guerrilla: niet deelnemen aan
systematisch overleg en je niet com
promitteren aan onderhandelingen.
Dat ligt mij niet zo. Dit zou ik liever
aan locale actiegroepen overlaten.
Je moet dan vuile handen maken,
maar je hebt wel invloed op de koers
van de lange termijn.'
Visie uitlokken
Van Nispen vindt dat je als organisa
tie niet machteloos hoeft te staan als
een gemeentebestuur weigert je
vroegtijdig in het besluitvormingspro
ces te betrekken. 'Bijna alle gemeen
ten hebben meerjarenbegrotingen.
Bijna alle gemeenteraadsfracties
hebben wel een lange termijn visie.
Als die ontbreekt, dan moet je die
uitlokken. Je kunt dit activeren. Je
(vervolg op pagina 42)
