33
verschillende ontwikkelingen in de
architectuur heeft dat tot een uiterst
gevarieerd beeld geleid.'
De voortmarcherende technologie
is wellicht de grootste bedreiging
voor watertorens. In onze tijd verlie
zen steeds meer torens hun functie
- het verzorgen van een constante
druk in het waterleidingnet omdat
moderne pompen vanuit een onder
grondse kelder hetzelfde presteren,
met aanzienlijk minder bouwkosten.
Het moet moeilijk zijn om een nieu
we bestemming voor watertorens te
vinden als die hun functie hebben
verloren.
'Nou, dat moet je van geval tot ge
val bekijken. Er zijn omstandigheden
waarin het helemaal niet moeilijk is.
Op dit moment zijn er al watertorens
in gebruik als radiostudio, als kan
toorruimte, architectenbureau, om in
Aalsmeer, watertoren. Foto genomen kort na de
voltooiing in 1927. (collectie Provinciale
Waterstaat Noord-Holland).
gebouwen hanteert. Toegespitst op
watertorens denk ik dan aan de ont
wikkeling van constructieprincipes,
met betrekking tot de toren zelf maar
ook de reservoirs. Vaak zijn dit staal
tjes van ingenieurskunst, en niet zo
zeer van architectonische kwaliteit.
Hoewel in Nederland ook heel duide
lijk is geprobeerd om van waterto
rens een architectonisch object te
maken. Er is vrij veel aandacht aan
het uiterlijk van dit soorrt gebouwen
besteed. Dit maakt ons land uniek
ten opzichte van bijvoorbeeld België
en Frankrijk.'
Grote verscheidenheid
De grote verscheidenheid van Ne
derlandse watertorens verklaart De
Boer uit het feit dat er zoveel ver
schillende systemen zijn toegepast.
Van de Duitse zogenaamde Intzer-
reservoirs, die in ons land werden
geïmporteerd en hier van een archi
tectonisch fraaie toren werden voor
zien, tot de betonskelet-bouw, die
vanaf ongeveer 1910 uit Frankrijk
kwam overwaaien. Al deze syste
men hadden gevolgen voor het uiter
lijk van de torens, legt De Boer uit.
'Elke tien jaar werden nieuwe model
len ontwikkeld.' 'Maar daarmee ben
je er nog niet. Bedenk dat de aanleg
van het waterleidingnet zich over
een lange periode heeft uitgestrekt.
De eerste waterleiding, die voor Am
sterdam, dateert uit 1853, aangelegd
in Leiduin te Heemstede. Tot ver in
de vijftiger en begin zestiger jaren
van onze eeuw heeft het drinkwater
leidingnet zich uitgebreid. De laatste
watertoren is pas in 1970 in Eindho
ven gebouwd! In samenhang met de
Üi
■II
Vianen, watertoren (1909). (foto H. J. G. de
Boer, 1986)
te wonen natuurlijk, ook als deel van
een woonhuis, doordat er een huis
aan toegevoegd is. Dat zijn momen
teel wel de meest gangbare bestem
mingen.'
Heb je het idee dat er bereidheid is
bij eigenaren en overheden om ka
rakteristieke torens te bewaren?
'Het is natuurlijk een vraagstuk dat
nu pas gaat spelen. De Watertoren
Stichting kan daarbij een bemidde
lende rol spelen. We krijgen meldin
gen binnen van zowel waterleiding
bedrijven en gemeentebesturen die
om advies vragen, als particulieren
die bijvoorbeeld heel graag in een
watertoren willen wonen en ons vra
gen of we er ergens eentje te koop
weten. Dat is weliswaar niet altijd
even reëel, maar het geeft wel aan
dat er belangstelling is om meer met
torens te doen dan er alleen naar kij
ken.'
'We weten nu al dat er de komen
de jaren een redelijk percentage to
rens buiten bedrijf zal worden ge
steld en wordt afgestoten. Wil je die
torens bewaren dan is het van be
lang dat je die partijen bij elkaar
brengt. We zullen daar niet onderuit
kunnen. En laten we daarom zorgen
dat een representatief deel - laten
het er 40 of 50 zijn -, in ons land
wettelijk beschermd wordt.'
Het rapport Watertorens in Noord-
Holland is te bestellen bij het Provin
ciaal Bestuur Noord-Holland, t.a.v.
Sectie Distributie Magazijn, Postbus
123, 2000 MD Haarlem, tel. 023-
144426, prijs 67,-, ecl. portokos
ten.
Het secretariaat van de Nederlandse
Watertoren Stichting is gevestigd
aan de Parallelweg zuid 38, 2914 LG
Nieuwerkerk a/d IJssel, tel. 01803-
12671. Aanmelding als begunstiger
door overschrijving van tenminste
25,- naar postrekening 6181241
t.n.v. de NWS te Nieuwerkerk a/d
IJssel. Begunstigers ontvangen o.a.
het jaarboek (nog niet in 1990).
Wim de Wagt is kunsthistoricus en
journalist te Haarlem.
Drs. Hildebrand de Boer: Tien jaar geleden
was nog geen sterveling in watertorens
geïnteresseerd'.
