Winkelpuienbeleid in Kampen,
Wie pakt de draad weer op?
Abele Reitsma
25
Het leek zo mooi: 'Kampen wil koploper zijn in winkelpuienbeleid', zo
luidde onlangs de kop van een artikel in 'De Nederlandse Gemeente'.
De gemeente wil 'negatieve ontwikkelingen een halt toeroepen en stre
ven naar kwaliteitsverbetering van de uitmonstering van de winkelpan
den', een voornemen dat ir. R. G. Busser van de Afdeling Monumenten
zorg in september 1990 vastlegde in de nota 'Pronken met puien'.
Echter: de betrokken wethouder heeft Kampen intussen verlaten om el
ders burgemeester te worden. Als gevolg hiervan lijkt de nota opeens
niet meer actueel. Wie pakt de draad op?
Monument in Kampen, verpest door reclame,
(foto's Abele Reitsma)
In Kampen ontstond vorig jaar dis
cussie na enkele verbouwingen van
winkelpanden, 'niet alleen bij de hoe
ders van het cultureel erfgoed, maar
ook bij het publiek, de politiek en bij
een aantal ondernemers.' Vervol
gens schreef Busser op verzoek van
het College van B&W de nota (de ci
taten zijn hieruit).
Het probleem is ook in andere his
torische binnensteden bekend: mo
derne puien, luifels, reclame-uitin
gen, rolluiken en zonweringen ont
sieren een historische winkelstraat.
Het historische karakter van bijvoor
beeld de Oudestraat in Kampen
dreigt overheerst te worden door tal
loze moderne ingrepen. De rijksbe
scherming van 140 monumenten en
de aanwijzing van het beschermde
stadsgezicht helpen hier niet of nau
welijks aan.
Op de wip
'De winkelstraten in Kampen zitten
op de wip'. Er is nog veel moois te
redden, maar het puienbeleid moet
wel snel van start gaan 'wil er nog
iets te redden overblijven'. Sommige
panden hebben nog hun oude pui,
meestal uit de 19de eeuw of het be
gin van de 20ste eeuw, maar de win
kelstraten hebben hun vroegere
'grandeur' verloren.
Hetzelfde pand, 's avonds.
De nota baseert deze conclusie
op een uitgebreide inventarisatie van
de plussen en minnen van zes histo
rische winkelstraten in Kampen.
Deze inventarisatie geeft een over
zichtelijk antwoord op concrete vra
gen: welke cultuurhistorische ele
menten zijn nog aanwezig, waar be
vinden zich storende panden, puien,
reclame-uitingen, rolluiken, luifels en
zonweringen? Van de waardevolle
gevels is ook in kaart gebracht welke
in een slechte of matige staat van
onderhoud verkeren.
Voor het inventariseren van de
'schade' gebruikt de nota originele
criteria, die ook kunnen dienen als
richtlijnen voor initiatieven elders.
Twee werelden
Het probleem van de historische win
kelstraten is vooral ontstaan in de ja
ren '50 en '60, toen veel winkels aan
de eisen van de tijd zijn aangepast.
De meeste winkelpanden hebben
al een (eeuwen)lange geschiedenis
als woonhuis achter de rug. Aanvan
kelijk hadden de gevels een vrij ge
sloten karakter: smalle ramen met
een kleine roedenverdeling en
luiken. Pas in de vorige eeuw en het
begin van deze eeuw ontstond de ty
pische winkelpui: vrij grote vensters
(met vaak rijk gedecoreerde omlijs
tingen) en een herkenbare entree.
De laatste decennia werd de
grens tussen binnen en buiten zo
veel mogelijk opgeheven. 'De win
kelpui is meestal gereduceerd tot
louter omlijsting zonder herkenbare
vensters en deur.' De samenhang
met de historische bovengevels is
vaak zoek. 'De moderne winkelpuien
missen dikwijls de verzorging van
detaillering, maatverhoudingen en
kleurgebruik, die de bovenverdiepin
gen en de oudere winkelpuien wel
vaak kenmerken.' 'In feite is er in de
Oudestraat dus sprake van twee we
relden: die van de begane grond,
waar de moderne winkelpuien over
heersen en de wereld daarboven,
waar nog veel historische bovenge
vels te vinden zijn.'
Verantwoorde nieuwe vormen
Busser ziet voldoende mogelijkheden
voor een actief beleid. Het eerste
punt lijkt vanzelfsprekend: als een
pand nog een waardevolle (onder)ge-
vel heeft, moet die beschermd en her
steld worden. Als een gevel nog res
tanten van een oude pui bevat kan
het beleid zich richten op het reconst
rueren van de oude pui of het maken
van een nieuwe pui in een aangepas
te stijl. Reconstructie van een verd
wenen pui vormt in enkele gevallen
een goede mogelijkheid. Hiervoor zijn
soms voldoende foto's en tekeningen
(van vroeger) bewaard gebleven. Bo
vendien stellen sommige eigenaren
reconstructie op prijs.
In de meeste gevallen moet een
'verantwoorde' nieuwe pui de oplos
sing brengen. Een goede ontwerper
kan immers nieuwe vormen aan de
oude gevel toevoegen, die zich niet
hiertegen afzetten maar die hiermee
juist harmoniëren.
Bij het puienbeleid hoort ook het
weren van gesloten rolluiken en het
stimuleren van alternatieven: rolhek-
ken of geheel doorzichtige rolluiken.
Een zorgvuldig reclamebeleid maakt
alles compleet.
Projectbureau
Busser stelt voor het nieuwe beleid
vast te leggen in een gemeentelijke
verordening. Hieraan moet een sub
sidieregeling worden gekoppeld, zo
dat de winkeliers straks niet duurder
uit zijn dan nu.
Omdat het ontwerpen van aange
paste gevels extra kosten met zich
meebrengt, zou de gemeente een
speciale subsidie voor ontwerpkos-
ten moeten geven. De gemeente
zou ook de kosten van voorberei
dend archiefonderzoek op zich moe
ten nemen.
Centraal kenmerk van het nieuwe
beleid is dat er voortaan vakbekwame
ontwerpers ingeschakeld moeten wor-
