Een dubbele kroon op het werk van de
Stichting Oude Groninger Kerken
Math Berkers
23
Op 29 mei j.l. vond, zoals in een van onze vorige nummers al werd aan
gekondigd, de uitreiking plaats van de Europa Nostra Award 1990 aan
de Stichting Oude Groninger Kerken. Nog geen maand later werd de
Stichting opnieuw bedacht toen bleek dat Mevrouw E. M. H. Willemsen-
Ritzema van Ikema de Stichting als enige en algehele erfgename in haar
testament aangewezen had. Na aftrek van een aantal legaten en enige
andere verplichtingen vloeit de Stichting Oude Groninger Kerken onge
veer vijf miljoen gulden toe.
In het tijdsbestek van één maand:
een Europa Nostra Award en een
omvangrijke erfenis. Beide zijn een
bekroning voor het werk dat de
Stichting, met de steun van onge
veer 200 vrijwilligers die zich jaar in
jaar uit voor haar inzetten, tot nu toe
heeft verricht.
Het diploma van verdienste, beho
rende bij de Award, is de Stichting
Oude Groninger Kerken, op voor
dracht van de Bond Heemschut, toe
gekend vanwege de vele restaura
ties die zij in de afgelopen jaren
heeft verricht. Met deze onderschei
ding heeft de Stichting voor haar
werk tot op Europees niveau erken
ning gekregen. De uitreiking vond
plaats in het middeleeuwse kerkje
van Midwolde. De plaats van hande
ling onderstreept de terechte keuze
van Europa Nostra. Het fraaie kerkje
is sinds 1971 in bezit van de Stich
ting Oude Groninger Kerken en door
haar in de jaren 1984-1986 geres
taureerd.
De Stichting Oude Groninger Ker
ken werd in 1969 opgericht. Reden
voor deze oprichting was dat een
aantal Groninger kerken met de on
dergang werd bedreigd. De leegloop
van het platteland, gecombineerd
met een voortgaande ontkerkelijking,
had tot resultaat, dat de kerkelijke
gemeenten steeds kleiner werden.
Het gevolg was dat plaatselijke ge
meenten samengevoegd werden tot
streekgemeenten. Naast achter
stallig onderhoud dreigde nu zelfs
leegstand en was afbraak op de lan
ge duur te verwachten.
Het probleem was natuurlijk niet
nieuw. Groningen, of beter het hele
noorden van ons land, is rijk aan
oude, meest middeleeuwse kerkjes.
Een respectabel aantal is in aanleg
zelfs uit de 12de en de 13de eeuw.
De kerken die nu nog overgebleven
zijn, hebben niet alleen de Hervor
ming overleefd maar zijn ook ontko
men aan de niet geringe sloopwoede
die er heerste in de 19de eeuw.
Om herhaling te voorkomen stelde
de Stichting Oude Groninger Kerken
zich ten doel deze monumentale
kerkgebouwen te behouden en voor
zover nodig te restaureren. In de
ruim twintig jaar, dat de Stichting ac
tief is, heeft ze 38 kerken, twee af
zonderlijke torens, twee pastorieën
en vijf kerkhoven in bezit gekregen.
Al meer dan de helft van dit omvang
rijke eigendom is inmiddels geres
taureerd.
Op dit moment is de Stichting
Oude Groninger Kerken in onder
handeling voor de overname van
nog een viertal kerken. Ging dit ver
werven in de beginjaren nog vrij vlot,
de laatste tijd gaat dit duidelijk in een
wat trager tempo. Het kan ook bijna
niet anders, de Stichting bezit nu
ruim twintig procent van de be
schermde kerken in de provincie
Groningen.
Als organisatie die een hele pro
vincie als werkterrein heeft, onder
vindt de Stichting Oude Groninger
Kerken natuurlijk de directe gevol
gen van de gedecentraliseerde Mo
numentenwet. Voordat deze wet van
kracht werd, kreeg zij jaarlijks een
vast bedrag van de Rijksdienst voor
de Monumentenzorg. Hierdoor was
zij relatief vrij in het bepalen van de
volgorde van restauratie. Nu is de
Stichting in haar prioriteitstelling af
hankelijk van de jaarlijks aan de ge
meenten toegekende restauratiebud
getten.
Een ander gevolg van de nieuwe
Monumentenwet is dat er een onge
lijke situatie is ontstaan. In
gemeenten waar in het verleden vrij
veel gerestaureerd is, is het op dit
moment relatief gemakkelijk om aan
restauratiegelden te komen. Bij ge
meenten echter die in het verleden
nauwelijks actief waren en dus een
achterstand hebben opgelopen, is
nu de spoeling dun. De beschikbare
budgetten voldoen in zo'n situatie bij
lange na niet. Een ander bekend
probleem waarmee de Stichting
steeds weer geconfronteerd wordt, is
dat grote restauraties, en bij kerken
zijn het meestal omvangrijke en
kostbare ingrepen, niet of pas na
een aantal jaren kunnen worden uit
gevoerd.
De Stichting Oude Groninger Ker
ken weet de hierboven geschetste
situatie, onder andere door gebruik
te maken van andere subsidierege
lingen, vrij goed het hoofd te bieden.
De voorzitter van Europa Nostra, mr. H. J. de Koster (r) en de voorzitter van de Oude Groninger
Kerken, de heer H. G. de Olde met het zojuist uitgereikte Diploma of Merit (foto Frigro Fotopers).
