Amsterdams Monumenten Fonds
actief in stadsdeel Zeeburg
Lydia Lansink
17
Culturele projectontwikkeling
Monumentenzorg is in Amsterdam vanouds in belangrijke mate een
zaak van particulier initiatief. De bekendste van de restaurerende in
stellingen is de Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel N.V., met
een bezit van ruim driehonderd panden en een vermogen van ongeveer
60 miljoen. Evenals de Stichting Diogenes richt Stadsherstel zich vrij
wel uitsluitend op woonhuismonumenten.
Tot voor kort was geen professionele organisatie voorhanden met een
specialisatie op het gebied van 'grote monumenten' zoals kerken,
kloosters, scholen, fabriekscomplexen, kazernes, stadspoorten etc.,
een categorie objecten die overheid en eigenaren herhaaldelijk veel
zorgen baart.
Grote monumenten zijn immers, in
sterkere mate dan woonhuismonu
menten, onderhevig aan problema
tiek in verband met exploitatietekor
ten, functieverlies, leegstand, ach
terstallig onderhoud en verval.
Architecten en kunsthistorici die be
trokken waren bij de restauratie en
verbouwing van de Vondelkerk en de
Posthoornkerk namen het initiatief
tot de oprichting van het Amster
dams Monumenten Fonds. Het AMF
is nu nog een stichting; wat de orga
nisatievorm betreft wordt echter ge
streefd naar een vennootschap, le
dereen die ingevoerd is in de wereld
van de monumentenzorg zal be
amen dat eigen kapitaal buitenge
woon handig en noodzakelijk is.
Eigenaren en beheerders van mo
numentale objecten kunnen op het
AMF terugvallen als zij behoefte
hebben aan advies en ondersteu
ning bij een project (een restauratie,
De Gerardus Majella-kerk in Amsterdam.
een verbouwing, het organiseren
van een tentoonstelling of een con
cert), als zij bepaalde beheertaken
willen uitbesteden of - ook dat komt
voor - niet langer prijs stellen op hun
monument en willen dat het in goede
handen komt.
Het AMF is operationeel sinds maart
1990, ontving startsubsidies van de
gemeente Amsterdam, de provincie
Noord-Holland en enkele fondsen en
heeft momenteel drie krachten in
vaste dienst. Het beheert onder
meer de Vondelkerk, de Posthoorn-
kerk en het Hugo de Vriesgebouw
van de Hortus Botanicus. Vanzelf
ontstond de nevenfunctie van monu
mentenmakelaar en 'uitbureau' voor
bijzondere, originele ruimten. De be
langstelling daarvoor is verheugend
groot.
Aankoop en verbouwing Gerardus
Majellakerk
In de loop van 1992 gaat het eerste
grote 'eigen project' van start. Aan
het eind van dit jaar hoopt het AMF
de Gerardus Majellakerk aan het
Ambonplein, Indische Buurt, te ko
pen, die, volgens ontwerp van André
van Stigt inwendig geschikt wordt
gemaakt voor een nieuwe bestem
ming. De parochie geeft de voorkeur
aan een nieuw te bouwen, kleinere
ruimte in de buurt. Als belangrijkste
huurder heeft het IIAV Internatio
naal Archief en Informatiecentrum
voor de Vrouwenbeweging) ingete
kend en voorts zullen ongeveer vijf
tien units worden aangebracht voor
- voornamelijk - kleine dienstverle
nende bedrijven.
Redenen voor het IIAV, dat zijn
huidige behuizing aan de Keizers
gracht binnen afzienbare tijd moet
verlaten, om te kiezen voor dit ge
bouw in deze omgeving zijn de uit
drukkelijke wens in Amsterdam ge
vestigd te blijven, de uitstekende be
reikbaarheid per openbaar vervoer
en - in verband met de avondopen
stelling - het woonwijk-karakter van
de Indische Buurt. Ook de nabijheid
van het Internationale Instituut voor
Sociale Geschiedenis speelde een
rol. Tenslotte was, met het oog op de
omvangrijke bibliotheek en het zwa
re archief, behoefte aan een zeer so
lide gebouw en diende het huurprijs
niveau acceptabel te zijn.
Belangrijk voor het Stadsdeel
De kerk, in 1924 gebouwd door ar
chitect Jan Stuyt, stond aanvankelijk
hoog genoteerd in de Nota Kerkge-
bouwenbeleid, maar werd daaruit
geschrapt in verband met de onze
kere toekomst. Vervolgens deed zich
de opmerkelijke ontwikkeling voor
dat het nieuw ingestelde Stadsdeel
Zeeburg er niets voor voelde het ge
bouw, een vertrouwd en imposant
'landmark' in de Indische Buurt, prijs
te geven en opdracht gaf tot een
haalbaarheidsonderzoek. Een slui
tende exploitatie bleek, ook zonder
restauratiesubsidie, in principe mo
gelijk.
Het spreekt vanzelf dat bij de ver
bouwing zo veel mogelijk rekening
wordt gehouden met de karakteris
tieken van het monument. Zo blijft de
grote ruimte onder de koepel intact
en verschijnen geen vreemde aan
bouwen.
Het Gerardus Majella-project is
een typisch AMF-project. Door mid
del van een nieuwe, zinvolle bestem
ming wordt het voortbestaan gega-
