Het waterige oog van de
bisschop
12
J. Th. Balk
Een drieluik van oude havens I
Het waterige oog van wat eens een Zuiderzeestadje heette,
Vollenhoven, is tijdelijk gesloten - het water is weggepompt en er wordt
hard gewerkt aan herstel van verzakkende oevers. Het 'wateroog' van
Vollenhove, met als pupil een groen eilandje in het midden van deze cir
kelvormige haven ligt aan de voet van de hoge muren van rode bak
steen van de tweebeukige St. Nicolaaskerk. Reeds eeuwen hervormd, al
drijft over het stadje nog de geest van de bisschoppen van Utrecht, die
hier voor hun jachtgenoegens op de keileembult van De Voorst een wa
terburcht moeten hebben gesticht.
Het ronde haventje zou daar een re
lict van zijn. In het begin van de vori
ge eeuw stonden op het eilandje -
tijden lang ook schiereilandje - nog
twee torens. Wie ze beklom kon in
de verte Urk zien. Later waren op die
plaats kleine vissershuisjes, dicht op
elkaar. De bevolking sprak van 'het
fort'. Dat alles is nu verleden tijd. In
1910 was de visserij in Vollenhove
op haar toppunt. Er waren toen 185
kleine en grote vissersscheepjes,
waaronder de Vollenhovense bol, in
bedrijf met 240 opvarenden. In 1942,
het jaar waarin de Noordoostpolder
voor de deur van Vollenhove gele
gen droogviel restten er nog 31 vis
sersscheepjes. In 1965 nog één.
Het hart van Vollenhove grenst
onmiddellijk aan dit curieuze haven
tje. Het ziet er een beetje steeds uit
en het stadje pronkt met de trapge
vel van de voormalige Latijnse
school uit 1621de kerk met de lage
Het ronde haventje van Vollenhove in herstel. De laat
gotische St. Nicolaaskerk op de achtergrond.
(foto's J. Th. Balk).
toren en het aanpalende elegante
stadhuisje met de zuilen - nu een
restaurant. In de zomer van 1913
verwijlde hier Jacob P. Thijsse, de
auteur van het Verkade album 'Zui
derzee'. Hij roemde de tegenstelling
tussen het stadhuis en de sobere
kerk, al vond hij het eerste nogal
bont! Aan wat hij aanduidt als het
binnenhaventje stond toen een 'heel
indrukwekkend oud verschoten en
aangebrand gebouw met een reus
achtig groot rood dakoppervlak,
overschaduwd door oude hoge ie
pen. De wallekant was begroeid met
Oostindische kers en stokrozen en
verwilderd struikgewas.' Dat grote
gebouw was een, sedertdien ver
dwenen, garnalenkokerij en ansjo-
vispakkerij. Thans wordt het beeld
geheel beheerst door de thans ge
restaureerde, laat-gotische kerk. De
officiële ingebruikneming geschiedde
door prinses Margriet en mr P. van
Vollenhoven. Dat was in 1978.
De haven is al eens gerestau
reerd. Dat werk kwam in 1973 ge
reed. Het herstelwerk dat thans aan
Vollenhove. De Kerkstraat loopt uit op het plein
met de kleine toren bij de grote St. Nicolaas
kerk.
de gang is moet de zwakke plekken
die nu geconstateerd zijn uit de we
reld helpen, vertelde ons de heer R.
Boomstra. Het werk gaat negen ton
kosten. Op 1 juli zou het water weer
worden ingelaten. De grondgesteld-
heid verschilt uiteraard nogal van die
van andere voormalige Zuiderzeeha
vens: het ronde havenbekken is uit
gegraven in de keileemachtige bo
dem waarop Vollenhoven ligt. Een
ansjoviskelder, die wellicht deel heeft
uitgemaakt van het grote gebouw
waarvan Jacob P. Thijsse melding
maakte is nu weer toonbaar ge
maakt. Een bestemming heeft de
kelder nog niet. Na de voltooiing van
het werk aan de haven zal deze
weer normaal voor de ook hier talrij
ke watersporters toegankelijk zijn.
Oudheidkamer
Aan de Bisschopsstraat is in het
voormalige koetshuis van havezathe
Marxveld de Vollenhovense Oud
heidkamer gevestigd. Daar toont de
met de leiding belaste heer L. Win
kels ons niet zonder trots een vondst
tijdens de havenrestauratie gedaan:
een twee meter lange zerk van Bent-
heimer zandsteen met de afbeelding
van een priester of een vrouw.
Bovenin is een raadselachtig vier
kantje uitgehakt met de voorstelling
van een kind of een engel. Er zijn in
ons land nog vier van dergelijke zer
ken bekend. De zerk dateert ver
moedelijk uit de dertiende eeuw.
