Beschermde dorpsgezichten
Ameland centraal
Geef een lidmaatschap cadeau
Monument van de Maand augustus 1991:
Jubileumgift
26
Als vijfde Monument van de Maand worden in augustus de schijnwer
pers gericht op de beschermde dorpsgezichten in Friesland. Als cen
traal monument is gekozen voor Hollum, een van de drie beschermde
dorpsgezichten op Ameland.
Net als anders zijn de Monumenten van deze Maand geopend op vrij
dag, zaterdag en zondag van 13.00-17.00 uur. De kerken het Sorgdra-
germuseum zijn dan te bezichtigen. Het museum is de rest van de week
geopend van 10.00-12.30 uur en van 14.00-16.30 uur. Het monumentale
pand aan de Westerlaan 21 wordt door particulieren bewoond, maar
ook hier zijn belangstellenden welkom.
In Friesland hebben ruim vijftig dor
pen en steden in de afgelopen jaren
het predikaat 'beschermd' gekregen.
Over de hele provincie verspreid,
van Oldeberkoop tot Oost-Vlieland,
van Moddergat tot Hindeloopen lig
gen de fraaie steden en dorpen. Niet
voor niets werden deze plaatsen in
de afgelopen jaren al uitgeroepen tot
Monument van de Maand.
Hollum is een uniek dorp dat zo
wel de kenmerken van een brinkdorp
- als Ballüm en Nes - als van een
streekdorp - als op Schiermonnik
oog- heeft. Het duingebied kan in
drieën worden gedeeld: Hollum en
Ballum - en ooit het dorp Sier- wor
den door de meest westelijk gelegen
duinen omarmd, de kleine duinenrij
in het midden omsluit Nes en Buren
en in het oostelijke duingebied ligt
het natuurgebied, het Oerd.
Vanaf de middeleeuwen wordt
Ameland bewoond. Men leefde van
de visvangst, later ook van de han
del en hield vee. Van mei tot septem
ber liepen de koeien op de buiten
weiden of 'grieën' (het Friese woord
'greide' betekent weiland). Deze
stukken buitendijks land liepen met
vloed onder en werden zo op natuur
lijke wijze bemest. Rond de dorpen
lagen de binnenweiden, omringd
door lage dijkjes.
De 'heren' van Ameland kregen in
de vijftiende eeuw al bepaalde rech
ten van de Friese Staten en deze
gedeeltelijke autonomie leidde tot
een Zelfstandige Heerlijkheid. Tot de
hervorming in 1580 waren grote de
len van het eiland in bezit van het
Benedictijnerklooster in Ferwerd.
Daarna kreeg het Leeuwarder ge
slacht Cammingha het eiland in han
den en bevocht het de neutraliteit
van Ameland. Er is een acte bekend
die dateert uit 1600 waarin de Repu
bliek de onzijdigheid waarborgt en
waarin bepalingen zijn opgenomen
over de vrijheid van godsdienst en
visvangst. In de internationale poli
tiek heeft het eiland ook een rol ge
speeld: zo stuurde Oliver Cromwell
in 1654 de twee Amelander heren
Lieme Pieters en Dirk Douwes met
een neutraliteitsverklaring terug naar
hun eiland.
Commandeurswoningen
Een aantal van de vrijstaande huizen
die nu nog de kom van het dorp Hol
lum sieren, daterteert uit de zeven
tiende en achttiende eeuw. Deze
'commandeurswoningen' hebben ka
rakteristieke gevels en vaak schitte
rend betegelde interieurs. Ooit
woonden er de vermogende eige
naars van de schepen die op walvis-
Dit jaar viert Heemschut zijn tachtigste verjaardag.
In 1967 dichtte de bekende dichter A. Roland Holst over Heemschut:
'Leven leidt tot vervallen en verouden in menschen en in wat menschen bouwden
Alleen de schoonheid is van langer duur
Heemschut wil haar op eigen erf behouden'
Een mooi gedicht. Maar dat behoud van architectonische schoonheid is in ons land helaas nog steeds
geen vanzelfsprekendheid. Telkens moet het bevochten worden. Nog altijd wordt er onnodig gesloopt.
Nog niet lang geleden de fraaie, beeldbepalende Vincentiuskerk in Amsterdam en binnenkort de karakte
ristieke Rijksmonumenten aan de Oudestraat in Kampen, die moeten wijken voor nieuwbouw. Ook
wachten vele monumenten al jaren op dringend noodzakelijke restauratie. Denk bijvoorbeeld aan het
middeleeuwse 'Duitse Huis' in Utrecht.
Intussen daalt bijna elk jaar het bedrag, dat de overheid over heeft voor het subsidiëren van restaura
ties. De strijd van Heemschut om de bescherming van het culturele erfgoed is harder nodig dan ooit. Als
u die strijd wilt steunen helpt u ons door vrienden, kennissen, familie-leden of buren voor een jaar een
lidmaatschap cadeau te doen. Heemschut moet het nog altijd primair hebben van de contributie-inkom
sten. Wie ons zo helpt - zie de bon, die hiernaast is meegeniet in het hart van dit nummer - krijgt zelf het
interessante boekje cadeau 'Bouwstijlen herkennen'. Handig om bij u te hebben op een stadswandeling.
Als u het actie-werk van onze jarige vereniging wilt steunen kan dat natuurlijk ook door het storten van
een jubileum-gift. Op de wikkel om de omslag van dit blad treft u een accept-girokaart aan.
B.J.M. Duimel
Algemeen Directeur
Bond Heemschut
