Monument van de Maand juli 1991
jonge bouwkunst in Friesland
19
Als vierde Monument van de Maand
wordt in juli de jonge bouwkunst in
Friesland onder de aandacht ge
bracht. Als centraal monument is ge
kozen voor de Gereformeerde kerk
en het voormalig postkantoor in Kol-
lum. In dit kolossale bouwblok werd
in 1980 de Oudheidkamer ingericht.
Kerk en postkantoor zijn geopend op
vrijdag, zaterdag en zondag van
13.00-17.00 uur. De kerk is gratis
toegankelijk, de entree voor het mu
seum bedraagt 1,50, kinderen be
talen 1,-.
De karakteristieke Gereformeerde
kerk aan de Oostenburgstraat in Kol-
lum werd in 1924 door de Groninger
architect Egbert Reitsma gebouwd.
Hij is ook verantwoordelijk voor de
bouw van onder andere de Gerefor
meerde kerk in Andijk, Pelikaankerk
in Leeuwarden en tal van kerken en
woningen in Groningen.
Het fraaie interieur met schilderingen van de
gereformeerde kerk van Kollum, de 'bioscoopkerk'. De
architect: Egbert Reitsma. (foto Dick van der Heijde jr.)
De Gereformeerde kerk is opge
trokken uit kromme Groninger klin
kers, een goedkope baksteensoort
die kenmerkend is voor de vooroor
logse gebouwen van Reitsma. Hierin
is de Amsterdamse school duidelijk
te herkennen. De kerktoren heeft
een naaldspits. Zeer expressief zijn
de vier grote waterspuwers, die als
versiering op de buitengevel zijn
aangebracht.
De kerk heeft een centrale platte
grond, die bestaat uit een Grieks
kruis met vier ondiepe armen, een
variant op de hervormde kerken uit
de zeventiende eeuw. Het werk van
Reitsma, die uit een timmermans/ar
chitectenfamilie stamde, is een voor
beeld van de 'Gesamtkunst'. Hij ont
wierp niet alleen het godshuis, maar
ook de glas-in-lood vensters, de
banken, de orgelkas, de doopschaal
en de avondmaalstafel en de lampen
zijn van zijn hand. Hij houwde zelf uit
baksteen de trapleuningen in de
vorm van een leeuw en een olifant.
Het gewelf - twee elkaar snijdende
tongewelven - is opmerkelijk be
schilderd. Ontworpen door de archi
tect zelf en uitgevoerd door George
Martens, die net als Reitsma lid van
kunstenaarsvereniging de Ploeg
was. Omdat de expressionistische
voorstelling overeenkomt met die in
een Amsterdams theater werd de
Kollumer kerk in de volksmond ook
wel de 'bioscoopkerk' genoemd.
Het voormalig postkantoor staat
op nog geen honderd meter schuin
achter de kerk, aan de Eyso de
Wendtstraat. Hier is de oudheidka
mer 'Mr. Andreae'gevestigd. Het ge
bouw werd in 1889 als postkantoor
in gebruik genomen en dat bleef zo
tot in de jaren zeventig. Er is onder
andere een permanente tentoonstel
ling over Abraham Kuyperte zien,
een kruidenierswinkel, een schooltje,
voorwerpen uit een zilversmederij,
kuiperij en de kerken; ook is er een
diaserie over Kollum in vroeger da
gen.
Kollum heeft meer dan de kerk en
het postkantoor. Aan de de Voor
straat en de Van Limburg Stirum-
straat zijn in diezelfde periode fraaie
woningen, villa's en boerderijen ge
bouwd. Het Gemeenschappelijk
Centrum voor Onderwijsbegeleiding
(G.C.O.) maakt ook deze maand
weer een lesbrief. Deze wordt ver
strekt aan leerlingen van het basis-
en middelbaar onderwijs in de ge
meente Kollumerland c.a., is ge
schikt voor 10 tot 14 jarigen en ook
verkrijgbaar in de kerk en op het se
cretariaat van de Stichting Monu
ment van de Maand.
Wie geïnteresseerd is in de jonge
bouwkunst in Friesland en meer wil
weten over de bezienswaardigheden
in het gebied rond Kollum, kan het
boek 'Jonge bouwkunst in Friesland
kopen, geschreven door Huub Mous.
Behalve over de ontwikkeling van
het jonge bouwen onder invloed van
de Amsterdamse school in de pro
vincie, vindt u een beschrijving van
de Gereformeerde kerk en informatie
in woord en beeld over de gebouwen
uit het begin van deze eeuw elders
in Friesland.
Ook deze maand is weer een cul
tuur- en natuurhistorische routebe
schrijving van het gebied rond Kol
lum in het boek opgenomen. Deze
beschrijvingen keren terug op de
routekaarten speciaal bedoeld voor
fietsers (25 km) en wandelaars (8
km).
'Jonge bouwkunst in Friesland' is
vanaf 1 juli verkrijgbaar in de Gere
formeerde kerk, de boekhandels in
Activiteiten in juli in Kollum (voor
zover nu bekend):
28 juni 16.00 uur - Officiële ope
ning voor genodigden.
6 juli - Opnames Muzyk Maskelyn
(Omroep Fryslan)
7 juli 15.00 uur - Lezing door
R Karstkarel over de kerken van
Reitsma.
Friesland, de VVV's in Kollum en
Leeuwarden en op het secretariaat
van de Stichting Monument van de
Maand. Het boek kost 16,50, maar
in juli betaalt u in de kerk en op het
secretariaat van de Stichting slechts
15,-.
In Kollum is meer te zien: de
fraaie gotische kerk die rond 1430
tot stand kwam, het gemeentehuis in
empirestijl en de eerder genoemde
woningen aan de Voorstraat en de
Van Limburg Stirumstraat. Buiten
Kollum zijn de Kollumernieuwezijlen
met de sluizen uit 1725-1729 en de
sluis bij Munnikezijl de moeite
waard. Even verderop liggen Burum,
Kollumerzwaag, Oudwoude, Wester
geest, Veenklooster en Augsbuurt,
alle plaatsen waar het verleden nog
boekdelen spreekt. Het Lauwers-
meergebied is ideaal voor wande
laars en fietsers die van rust houden.
Bij het VVV liggen verschillende rou
tes klaar, o.a. een door het unieke
gebied rond de Pingo.
In juli zijn in de kerk twee exposi
ties te zien: een over jonge bouw
kunst in Friesland en een met wand
kleden van Trees de Vries. Bij de
VVV's in Workum en Leeuwarden en
het secretariaat kunt u meer informa
tie krijgen. In de gratis folder vindt u
een overzicht van de bezienswaar
digheden in de omgeving van Kollum
en de activiteiten die in juli in het ka
der van het Monument van de
Maand worden georganiseerd.
Red.
