4 taak voor particuliere organisaties als Heemschut, vond Tessel. Het zal Heemschut zeker niet lukken alle nieuwe monumenten op be schermde lijsten te krijgen maar wat zij wel kan doen is de burgerij te sti muleren meer respect te krijgen voor de gebouwde omgeving. En dat lukt alleen, zo merkte Willem Smid vanuit zijn ervaring als Deventer buurtarchi- tect op, als je je acties ook afstemt op het gebruik, dat de bewoners van oude buurten ervan maken. Die be woners moeten in monumentale laten maken met de geschiedenis van hun buurt en de architectonische waarde ervan. Vroeger leefde die in teresse ook, meende aannemer Kneppers. De mensen wisten vaak, wie hun woningen hadden ontwor pen. Het onderwijs moet daar weer meer aan gaan doen. Een monu mentenbescherming, die zich niet al leen beperkt tot hier en daar een 17de eeuws monumentje maar hele wijken inventariseert en beschermt, kan zo een enorme stimulans gaan worden voor zowel sociale als stads vernieuwing. De discussiemiddag trok veel belangstelling. Op de voor grond naast wethouder Jonker aan het tafeltje twee zoons van de vorig jaar in maart overleden algemeen directeur Piet Smit, die deze middag het thema meegaf, (foto C. Lu cas) buurten kunnen wonen en werken. Zulke buurten mogen geen open lucht-musea worden. Schaefer herinnerde aan de te genstelling, die er in de jaren '60 en '70 was tussen monumentenzorg en stadsvernieuwing. Dat laatste bracht grote verkeersdoorbraken met zich mee, waartegen ook Heemschut fel ageerde. Fijnmazige binnensteden werden vaak afschuwelijk ontwricht door al te rigoureuze stadsvernieu wing en stadsuitleg. In de jaren '80 ontstond er echter een unieke combinatie tussen stads vernieuwing en monumentenzorg. Heel gewone bewoners van oude buurten begonnen op te komen voor de leefbaarheid en herkenbaarheid van hun buurt. Zij wilden het ver trouwde stratenpatroon, dat karakter geeft aan oude buurten, handhaven. En die grotere betrokkenheid had gevolgen. Zo liggen er nu monumen ten-inventarisaties, die hele buurten omvatten als de Postjes en Admira- lenbuurt in Amsterdam. Heemschut, zo vond eigenlijk iedereen in de dis- kussie, moet veel meer gaan inspe len op die toenemende belangstel ling van bewoners voor hun buurt. Heemschut kan dat respect dieper funderen door bewoners kennis te Trots op woonomgeving geeft zelfrespect Bij sociale vernieuwing gaat het erom de mensen hun zelfrespect te rug te geven. Dat krijgen ze onder meer als ze gaan beseffen, dat hun eigen woonbuurt de moeite waard is en zelfs monumentaal... Het forum nodigde buurtcomités, gemeenteraden en stadsdeelraden uit in te spelen op de nu nog vaak onbewuste gevoelens van waarde ring van bewoners voor hun buurt. Heemschut-voorzitter Franssen zag voor Heemschut ook een heel be langrijke functie .als aanjager van het vaak nog sluimerende bewustwor dingsproces. Schaefer voegde later in de dis cussie als nieuwe doelgroep voor de monumentenbescherming de mid denstanders en ondernemers toe. Het denken in ondernemerstermen kan zich immers heel goed verdra gen met respect voor de monumen tale waarde van winkels en hele bin nensteden. Hij had als wethouder ooit eens door de gemeente Amster dam laten uitrekenen wat de factor cultuur Amsterdam aan geld op brengt. De ambtenaren kwamen toen met onthullende cijfers: zo'n an derhalf miljard per jaar. Heemschut zou ook eens de economische waar de van historische binnensteden moeten gaan berekenen. Neem al leen al het toerisme en het belang van een goed woon- en verblijfskli- maat voor ondernemingen, die nog twijfelen, waar ze zich zullen gaan vestigen. Overigens bewijst Heem schut met zijn actie voor een goed in zijn historische omgeving passend winkelcentrum bij de Heiligeweg in Amsterdam, dat zij economische be langen heel goed ziet samengaan met cultuurhistorische belangen. Om een echt Amsterdams winkelcentrum te bouwen moet je de bestaande omgeving juist uitbuiten in plaats van vernietigen zoals in de meeste bouwplannen voor dit winkelcen trum. Waarom een winkelcentrum bouwen, dat qua vormgeving net zo goed in Lelystad zou kunnen staan? Ook economisch gezien is dat on verstandig. In Amerika is men jaloers op onze mooie oude binnensteden met hun vanzelfsprekende functie van recreatief winkelen. Aannemer Kneppers wees nog op een heel ander financieel-econo- misch argument. Er wordt vaak ge dacht, dat monotone nieuwbouw nu eenmaal onvermijdelijk is omdat va riatie en aandacht voor details te duur zou zijn. Maar de verkokering van de vele disciplines, die bij de bouw zijn betrokken is verantwoor delijk voor veel saaiheid terwijl die in feite helemaal niet goedkoper is. Als die disciplines beter op elkaar wor den afgestemd kan dat leiden tot meer kwaliteit in het ontwerp. Televi siebeelden van een buurt in Leeu warden een paar weken na deze dis cussie lieten iets van die verkokering zien. Bij renovatie werden alle schoorstenen - leuke herkennings punten in de architectuur - verwij derd omdat ze 'overbodig' waren. Dat ontnam deze huizen een stuk van hun karakter. Behoud van de schoorstenen zou zonder veel kos ten best mogelijk zijn geweest. De discipline monumentenbescherming was te laat op de hoogte van dit re novatie-onderdeel. Bij nieuwbouw zou het beter zijn om een architect of stedebouwkundige de supervisie te geven over de architecten, die een nieuwe wijk vormgeven. Nu wordt het vaak een ratjetoe van architecten, die zich elk op eigen manier willen uitleven. Berlage bouwde hele buurten en als je in Amsterdam de Berlage-brug over komt voel je echt, dat daar de stad begint. Misschien, dat de Berlages van nu dan ook nog de gebruikers van de buurt in het ontwerpproces kunnen betrekken want zij moeten zich er uiteindelijk thuis voelen en de buurt beheren. Duidelijk werd deze middag, dat Heemschut af moet van het image, dat ze zich alleen druk maakt om monumenten uit een ver verleden. Jonge monumenten, jonge monu mentale buurten en nieuwbouw vra gen minstens zoveel aandacht van de vereniging. Ook zal zij bij haar aanpak van acties het sociale aspect steeds moeten laten meewegen. Bij voorbeeld door de wensen en moge lijkheden van de gebruikers goed in het oog te houden. Maar de belang rijkste taak van Heemschut blijft: mensen duidelijk maken, dat het een verarming is voor hun buurt, indien karakteristieke gebouwen gesloopt worden.

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 1991 | | pagina 4