41
meentelijke monumentencommissie
en van de rol van het particuliere ini
tiatief ook wanneer het gaat om de
zorg van gemeentewege voor de
rijksmonumenten. Het is van groot
belang dat de Bond Heemschut op
de hoogte is van het doen en laten
van de gedecentraliseerde gemeen
ten ten aanzien van hun vergunnin
genbeleid inzake de rijksmonumen
ten. Participatie van de Bond Heem
schut in gemeentelijke monumenten
commissies of het onderhouden van
nauwe betrekkingen met in deze mo
numentencommissies vertegenwoor
digde locale/regionale organisaties is
een noodzaak om op de hoogte te
kunnen blijven van de beleidspraktijk
en om invloed te kunnen uitoefenen
op de beslissingen aangaande de
rijksmonumenten en indien nodig tij
dig actie te kunnen ondernemen.
Het gemeentelijk monumentenbe
leid inzake beschermde gemeen
telijke monumenten
In steeds meer gemeenten wordt
momenteel overwogen om objecten
die niet of nog niet voor plaatsing op
de rijksmonumentenlijst in aanmer
king komen te plaatsen op een ge
meentelijke (aanvullende) monu
mentenlijst. De publikatie van de mo
del-monumentenverordening 1988
door de Vereniging van Nederlandse
Gemeenten steunt de gemeenten in
hun streven deze eigen verantwoor
delijkheid vorm te geven.
Talloze door de Bond Heemschut
als cultuurmonumenten beschouwde
objecten genieten van rijkswege
noch van gemeentewege juridische
bescherming. Het beschermde rijks
monumentenbestand is slechts een
selectie van het totaal aan bescher-
menswaardige objecten. Noodzake
lijk is het dan ook dat de Bond
Heemschut stimuleert dat de Neder
landse gemeenten spoedig over
gaan tot vaststelling van een ge
meentelijke monumentenverorde
ning en instelling van een gemeente
lijke monumentencommissie. Dit dan
niet om als gedecentraliseerde ge
meente het vergunningenstelsel van
rijksmonumenten van de Minister
van WVC over te kunnen nemen
(zoals vermeld ad 1maar om mo
numentwaardige onbeschermde ob
jecten aanvullend te kunnen aanwij
zen tot gemeentelijk beschermd mo
nument. De genoemde VNG-publi-
katie over de gemeentelijke monu
mentenverordening, verschenen in
de Blauwe Reeks no. 74, verschaft
alle nodige informatie over verorde
ning en beleid.
Indien een gemeente tot vaststel
ling van een verordening overgaat
teneinde een aanvullend gemeente
lijk monumentenbeleid te kunnen
voeren, zal de zorg van de in te stel
len monumentencommissie zich ook
uitstrekken tot de inventarisatie en
selectie van de te beschermen ge
meentelijke monumenten en het ad-
viesbeleid hieromtrent.
Reden voor de Bond Heemschut
om de komende jaren de gemeenten
te activeren een dergelijke monu
mentenverordening te doen vaststel
len. Participatie van de Bond Heem
schut in een dergelijke gemeentelijke
monumentencommissie of het on
derhouden van nauwe betrekkingen
met in dergelijke monumentencom
missies vertegenwoordigde
locale/regionale organisaties is een
strikte noodzaak om op de hoogte te
kunnen blijven van de beleidspraktijk
en om invloed te kunnen uitoefenen
op de inventarisatie, de selectie en
op de beslissingen aangaande de
aanvullende gemeentelijke monu
menten. De gemeentelijke monu
mentenverordening is een noodza
kelijk instrument ter bescherming
van landelijk gezien tienduizenden
onbeschermde cultuurmonumenten.
De Bond Heemschut zal de ge
bruikmaking van dit instrument bij de
Nederlandse gemeenten stelselma
tig gaan bepleiten.
Het beleid inzake de resultaten
van het Monumenten Inventarisa
tie Project 1850-1940
De inventarisatie-resultaten van het
/W/P komen langzamerhand in de
openbaarheid. Talloze historisch
waardevolle panden uit de periode
1850-1940 zijn inmiddels in woord,
beeld en kaart gebracht. Het project
draait op volle sterkte. Honderd on
derzoekers, administratieve krachten
en projectleiders in de twaalf provin
cies en de vier grote steden werken
aan het project, dat in 1992 zijn vol
tooiing zal krijgen. Volgens verwach
ting zal het project 200.000 geïnven
tariseerde objecten, en honderden
gebieden van bijzondere waarde op
leveren, vastgelegd in rapporten per
inventarisatiegebied en per gemeen
te en opgeslagen in een geautomati
seerd ontsloten MlP-databank. De
Rijksdienst voor de Monumenten
zorg bereidt een beleid voor dat het
Rijk zal gaan voeren inzake de be
scherming van de jongere bouw
kunst en stedebouw 1850-1940 op
grond van de resultaten van het MIP.
Hoeveel en welke gebouwen en
gebieden zullen voor Rijksbescher
ming in aanmerking komen? Ver
moedelijk slechts een fractie. De
Bond Heemschut zal zich hierom
trent ten doel stellen met nadruk te
bepleiten dat de gemeenten zodra
de MlP-gegevens bekend zijn ge
worden de noodzakelijke maatrege
len van bescherming en zorg zelf ne
men. De geregistreerde historische
bebouwing zal als toetsingskader
van het gemeentelijke vergunningen
beleid moeten fungeren. Deze jon
gere cultuurmonumenten dienen net
als de oudere cultuurmonumenten
coördinaten te zijn voor de beleids
voering inzake de ruimtelijke orde
ning, de stads- en dorpsvernieuwing,
de landinrichting en de welstands-
zorg. De Bond Heemschut zal deze
stellingname onder de aandacht van
de gemeenten brengen.
Het welstandsbeleid
De verantwoordelijkheid voor het
toezicht op de welstand ligt bij de ge
meenten. Welstandscommissies,
vroeger schoonheidscommissies ge
heten, brengen aan het college van
burgemeester en wethouders advies
uit over nieuwbouw- en verbouw
plannen. De welstandscommissies
dienen deze plannen op basis van
redelijke eisen van welstand te be
spreken, te beoordelen en te toetsen
aan de te verwachten ontwikkeling in
de omgeving waar gebouwd gaat
worden.
De Bond Heemschut zal bevorde
ren dat de taak van de welstands
commissies wordt uitgebreid. In
plaats van controle op ingediende
bouwplannen 'achteraf', zouden wel
standscommissies al moeten worden
ingeschakeld bij het opstellen van
structuurplannen en bestemmings
plannen om de gewenste stede-
bouwkundige en architectonische
kwaliteit zeker te stellen.
In de Vierde Nota op de Ruimtelij
ke Ordening wordt ruimtelijke kwali
teit als één van de centrale thema's
van het toekomstige ruimtelijke be
leid opgevoerd. Ruimtelijke kwaliteit
zal worden bevorderd indien de ge
meenten, geadviseerd door de wel
standscommissies nieuwe stijl, van
uit een integrale ruimtelijke visie uit
gangspunten en richtlijnen vaststel
len. Een aldus tot stand gekomen
ruimtelijk kwaliteitsplan kan als au
tonoom beleidsstuk een toetsingska
der vormen voor het bouwvergunnin-
genbeleid. Een andere mogelijkheid
is het kwaliteitsplan onderdeel te la
ten uitmaken van de toelichting op
het bestemmingsplan.
De Bond Heemschut zal hiervoor
in contact treden met de Federatie
Welstandstoezicht te Utrecht en zal
vervolgens deze voor de welstands
commissies nieuwe taakstelling bij
de gemeenten bepleiten. Op instiga
tie van de Bond Heemschut zijn in
de jaren twintig de welstandscom
missies opgericht. Architectonische
en stedebouwkundige vormgeving
staat thans gelukkig volop in de be
langstelling. Beleidsmatig 'vooraf'
functionerende welstandscommis-
