18
IIOLLWDISI M)]S Ml
t^r-.
r~\ r^\ r\
Plattegrond van das Hollandisches Viertel
geweest. Wel werden in de jaren ze
ventig proefrestauraties uitgevoerd,
die echter bij gebrek aan geld, deug
delijke bouwmaterialen en goed op
geleid personeel bleven steken in
een goedbedoelde poging. Het wa
ren de jaren dat voor sanering even
veel geld beschikbaar kwam als voor
nieuwbouw. En bij die nieuwbouw
werd in de D.D.R. voorrang verleend
aan projecten volgens de zoge
naamde 'Plattenbauweise': het sys
teem waarbij vooraf gefabriceerde
bouwonderdelen (muren, vloeren,
gevelinvullingen, enz.) kant en klaar
werden aangeleverd en op elkaar
geplaatst. De meeste flats in Oost-
Duitsland zijn opgetrokken op die
manier. Ook in Potsdam: legio treu-
rigmakende voorbeelden kun je er
'bewonderen' pal naast of tegenover
de historische monumenten in de
binnenstad als de Nikolaï-kirche van
Schinkel of het oude Raadhuis van
Jan Bouwman.
In 1984 leek er eindelijk redding te
komen. De stad Potsdam maakte
een restauratieplan bekend voor alle
134 woningen, inclusief herbouw van
de verdwenen panden en sanering
van de binnenterreinen. Daarmee
was een bedrag gemoeid van circa
85 miljoen Ostmark. De huizen zou
den als vroeger worden toegewezen
aan winkeliers en ambachtslieden.
Wonen en werken: een gemengde
functie inclusief een horecabestem-
ming voor sommige panden, die
voor het totale complex de oorspron
kelijke situatie zo dicht mogelijk zou
benaderen.
Jammer genoeg was er toch weer
te weinig geld en bleek het Bureau
voor Monumentenzorg van Potsdam
onvoldoende voorbereid op het kar
wei. Met als gevolg een veel te ingrij
pende aanpak. Houten vloeren wer
den vervangen door beton. Uit het
lood staande gevels gingen tegen de
grond en werden opnieuw, maar nu
kaarsrecht, opgemetseld. In de loop
van 1990 kwam het project helemaal
stil te liggen. Zestien woningen wa
ren op dat moment verkocht aan
particulieren, twee daarvan zijn in
middels gerestaureerd, zeven staan
in de steigers. Een extra complicatie
deed zich voor na de vereniging van
de beide Duitslanden. Het onder
zoek naar de eigendomsrechten van
vroegere bewoners, die inmiddels al
jaren in de Bondsrepubliek wonen,
kan veel tijd vergen. En zolang duurt
de onzekerheid voort.
Gedreven
Al met al een desastreus beeld voor
het 'Hollandisches Viertel'. Maar ar
chitect Norbert Blumert weigert bij de
pakken neer te gaan zitten. 'Dit tijds-
verlies kan op termijn een giganti
sche winst betekenen. Nu krijgen we
de kans om bouwhistorisch onder
zoek te verrichten (Minister Alders
ondersteunt, zo bleek onlangs uit
zijn antwoord op Kamervragen, het
voorstel van minister d'Ancona hier
toe). We weten veel te weinig van de
'Hollandse wijk'. Ik hoop op mede
werking uit Nederland. In Nederland
se archieven, maar ook hier in Pots
dam moet nog veel onverwerkt ma
teriaal liggen. De studie van prof. dr.
Fr. Mielke, waarop we ons bij het
herstelplan hebben gebaseerd, zal
waarschijnlijk moeten worden aan
gevuld'.
Voor hem is de wijk hét visite
kaartje van Potsdam, samen met
slot Sanssouci. 'Hier woonden am
bachtslieden, handelaren en kunste
naars. Wie deze wijk aan verder ver
val prijsgeeft verkwanselt onze cultu
rele identiteit. De buurt is (nog altijd)
een uitstekend voorbeeld van plan
matig bouwen in de 18de eeuw. De
toen gecreëerde infrastructuur is in
wezen nog aanwezig en bepaalt ook
voor de toekomst het beeld'.
De bewoners van het 'Viertel' en
de dienst Stadsarchitectenbureau
Potsdam zijn het hartgrondig met
Blumert eens. De nadruk moet blij
ven liggen op wonen en werken. In
dat beeld past ook de komst van
kleine boetiekjes met het oog op de
te verwachten toeristische ontwikke
ling en het herstel van de oude her
berg 'Zum fliegenden Hollander',
compleet met het reliëf van een zeil
schip in de voorgevel. De huizen
moeten met een aanpassing aan de
huidige wooneisen zoveel mogelijk
in de originele staat worden hersteld.
Dat houdt volgens Blumert en de zij
nen in: met behoud van zoveel mo
gelijk oude materialen.
KNOB
Hij wordt daarin bijgevallen door drs.
Th. M. Eising, de directeur van de
Koninklijke Nederlandse Oudheid
kundige Bond, die vanaf voorjaar
1990 de Potsdammers met raad en
daad terzijde staat. De KNOB pro
beert te redden wat er te redden valt.
'We hebben gelukkig via de pers in
stanties en overheden met de neus
op de feiten kunnen drukken', zegt
Eising. Door zijn toedoen kon vorig
jaar ook een delegatie vanuit Pots
dam naar Nederland komen. Ze
zocht en verkreeg hier steun voor
het oplossen van de knelpunten, die
de voortgang van de restauratie in
Hollandse gevels op de hoek Mittelstrasse/Benekerstrasse. (foto T. Elsink)
