Stop de bonte knaagkever!
Everhard Jans
5
Vanaf Wijhe begint de victorie bij de effectieve bestrijding van de bonte
knaagkever, die desastreuze vernielingen aanricht in historische eike
houten kappen. Dit agressieve diertje heeft een grote voorliefde voor
oud eikehout, het materiaal voor de kappen van oude kerken, openbare
gebouwen en burgerhuizen, en natuurlijk van oude boerderijen.
Sinds kort kennen we in Nederland
een effectieve bestrijdingsmethode
tegen de werkelijk rampzalige bonte
knaagkever, die zich snel uitbreidt.
Hierbij maakt men gebruik van ver
hitting van gassen. Binnen de kortste
keren sterven alle knaagkevers plus
de aanwezige schimmels in en op
het eikehout.
Voor het eerst is dit procédé toe
gepast in de toren van de Neder
lands Hervormde kerk te Wijhe (O.),
die nog laat-romaans is. Tot voor
kort zag men de toekomst van histo
rische kappen en oud houtwerk nog
al somber in, omdat de bonte knaag
kever nog niet gestopt kon worden.
Als we denken aan de interessante
kappen die de oude Nederlandse
kerken rijk zijn - men vergelijke het
recente proefschrift van Herman
Janse over dit onderwerp - dan zou
dit een onvervangbaar bouw- en
kunsthistorisch verlies betekenen.
Het nieuwe middel
Secretaris Prak van de Overijsselse
Monumentenwacht\s opgetogen. Hij
zegt: 'Deze oplossing is echt fantas
tisch.' De firma Slegten in Wijhe
heeft een octrooiaanvrage inzake de
nieuwe bestrijdingsmethode inge
diend. De toegepaste chemische be
standdelen zijn niet schadelijk voor
mens en milieu. Agressieve chemi
sche, milieu-onvriendelijke bestrij-
dingsmethoden worden nu overbo
dig!'
Een verdere nazorg bij deze nieu
we procedure is volgens Prak abso
luut noodzakelijk. 'Dat betekent de
omstandigheden waaronder het
beest zich opnieuw kan nestelen,
voorkomen'. Het verraderlijke is na
melijk dat de bonte knaagkever bij
gunstige leefomstandigheden snel
terug is van weg geweest.
Het vochtgehalte
De Rijksdienst voor de Monumen
tenzorg drong in een recente
Nieuwsbrief (3, 1990) al aan op de
bewaking van een te hoog vochtge
halte van het houtwerk. Zij stelt vast:
'Een overmaat aan vocht in verblijfs-
ruimten kan er de oorzaak van zijn
dat houtconstructies in monumenten
een te hoog vochtpercentage bevat
ten. Door dat hoge vochtpercentage
krijgen diverse schimmelsoorten en
houtborende insecten als houtworm,
bonte knaagkevers en boktor een
kans zich te ontwikkelen. Die schim
mels en insecten kunnen veel scha
de aanrichten. Houtconstructies kun
nen door die aantastingen bezwij
ken'. Bij de Rijksdienst kan men een
speciale brochure over de bestrijding
van de bonte knaagkever aanvragen
(tel. 03404-83385).
Ook de Monumentenwacht Over
ijssel dringt aan op ventilatie en
drooghouden. De plotselinge expan
sie van de bonte knaagkever is met
name toe te schrijven aan verstik
kend isoleren, met name in kappen
van oude kerken. Het hout kan niet
meer 'ademen' en het bederf begint.
Ook de natuurlijke bestrijding van de
bonte knaagkever dient te worden
gestimuleerd, o.a. door het uitzetten
van vleermuizenkolonies. Het oude
eco-systeem was uitstekend!
De Rijksdienst stelt vast, dat het
vochtgehalte van hout samenhangt
met de toestand van de lucht die het
hout omgeeft. Drie factoren zijn van
belang: temperatuur, barometrische
druk en luchtvochtigheid. Binnens
huis varieert het evenwichtsvochtge-
halte van 8 tot 15%. Als deze waar
de boven 20 a 22% stijgt is de kans
op aantasting door schimmels en in-
sekten aanwezig. Een uitkomst voor
preventieve zorg is de hygrometer,
die informatie verzamelt over de
vochtigheidsgraad in een bouwwerk.
De 'normaalzone' is meestal op het
apparaat aangeven, zodat op tijd
alarm geslagen kan worden bij over
schrijding.
Ventilatiedakkapellen dienen tot
de vaste onderdelen te behoren, bij
kerken en oude raadhuizen, evenals
monnikskappen of ventilatiedakpan-
nen. De isolatietrend van de laatste
jaren (schuimplastic!) heeft geleid tot
het onnodig dichtstoppen van ruim
ten, waarbij vaak niet aan ventilatie
gedacht werd. Schade van de
knaagkever en andere insecten en
schimmels kan op deze wijze voor
komen worden.
Schimmelonderzoek
In Baarn zetelt het Centraal Bureau
voor Schimmelcultures, dat zich toe
legt op alles wat met schimmels te
maken heeft.
Tientallen wetenschappers houden
zich daar met de studie van schim
melsoorten bezig.
Het is te hopen dat door het nieuwe
bestrijdingsmiddel aan de bonte
knaagkever een definitief halt kan
worden toegeroepen.