Villa 'Weltevreden' te Paterswolde:
bedreigd restant uit rijke dagen
O. Meyling
24
In 1909 liet de Groninger koopman P. A. Camphuis op zijn pasverwor-
ven, voormalige veenderij Friese veen te Paterswolde in de gemeente
Eelde in de 'kop van Drenthe' de villa 'Weltevreden' bouwen naar ont
werp van G. Nijhuis (1860-1940), een van de bekende Groninger archi
tecten uit de korte bloeiperiode van de 'Art Nouveau' in deze stad tus
sen 1900 en 1915.
Nijhuis' werk in en om Groningen
heeft zeker zijn oorsprong gehad in
de 19de eeuwse traditie van het
eclectisch opgesmukte stedelijke
woonhuis (suite-type in neo-stijl, met
erker, balcon en serre), maar weer
spiegelt in de eerste jaren van de
nieuwe eeuw prompt en zeer ken
baar de vernieuwingen in het artistie
ke klimaat in Europa. Aanvankelijk
gebruikt hij graag de zwierige deco
raties van de Belgisch-Franse Art
Nouveau (b.v. gebouw Nieuwsblad
van het Noorden, Zuiderdiep 24,
1903), later volgt hij de strakkere,
geometrische ornamentiek van de
Engelse beweging 'Arts and Crafts'
en de Weense 'Sezession' (b.v. ge
bouw van voormalige melkinrichting,
Werfstraat 1, 1909). Nijhuis wekt
daarbij niet de indruk, door deze
stromingen meer dan oppervlakkig
Voorgevel Villa Weltevreden.
te zijn geraakt. Opvallend zijn de
overeenkomsten met het werk van
zijn leeftijd- en vakgenoot Ed. Cuy-
pers (1859-1927) uit Amsterdam,
met name ten aanzien van diens sta-
tionsontwerpen voor de Noordooster
Locaalspoorweg uit de jaren 1903 en
1904.
Nijhuis' ontwerp voor de (nog be
staande) villa Java aan de Hoofd
weg in Paterswolde is aanleiding tot
Camphuis' opdracht voor villa 'Wel
tevreden', een buitenverblijf in het
'Gooi van Groningen'. Het wordt een
elegante belvédère, uitziende over
de stille veenplas met zijn talrijke ei
landjes. Het rijzige gebouw bestaat
uit een parterre, een bel-étage en
een eerste verdieping met kapruim-
ten. Het is opgetrokken uit dromerig
wit-met-roze kalkzandsteen, afkom
stig uit het bedrijf van een bevriende
relatie van de opdrachtgever in de
IJsselvallei. Kenmerkend voor het
werk van Nijhuis is de wat gedrukte
kap met wolfseinden en overstek
ken, gedekt met vlakke, geglazuurd-
rode pannen en pirons. De romanti
sche houten balcons onder de door
lopende dakvlakken verzetten zich
op prikkelende wijze tegen de sym
metrie van het gebouw.
De behoefte van opdrachtgever
aan vrij uitzicht naar drie zijden gaf
de ontwerper op originele wijze vorm
met een T-vormige plattegrond. Ach
ter het van oorsprong af open in
gangsportaal ligt een grote, centrale
traphal, een nieuw en populair ele
ment uit de Engelse landhuizen van
het einde van de eeuw.
'Fin de siècle'
Het huis was gericht op z'n omge
ving, maar ook de omgeving werd
aangepast aan het huis. Camphuis
liet de ZO-oevers van de plas ver
sterken tegen golfafslag door het
doen storten van stadsvuil van de
gemeente Groningen (in de volks
mond 'het Blik' genoemd), hij ver
nieuwde de beplanting plaatselijk en
hield de oorspronkelijke legakkers uit
de verveningstijd zorgvuldig in stand
als veenweiden. Vanuit het huis reik
te een lange, smalle steiger tot ver in
het water en een van de eilandjes
werd met een bruggetje, een zwierig
theehuisje en wat badhokjes tot idyl
le ingericht. In 1909 was de nieuwe
eeuw al wel begonnen, maar men
proeft rondom 'Weltevreden' nu nóg
de rust en welvaart van het 'fin de
siècle'.
De villa wordt vanaf 1912 ver
huurd en heeft in latere jaren ver
schillende aanpassingen ondergaan,
die afbreuk hebben gedaan aan de
oorspronkelijke elegantie: het wolfs-
eind aan de oostzijde is gewijzigd,
het dakterras is verdwenen, evenals
het klokketorentje, het ingangspor
taal is beglaasd, de toegangstrap
vervangen en nog onlangs heeft de
huidige eigenaar op weinig gevoel
volle wijze een nieuwe schoorsteen
aangebracht ten behoeve van de
centrale verwarming. Ook intern zijn
enkele, zij het minder ingrijpende wij
zigingen aangebracht. De onder-
houdstoestand is over het algemeen
slecht.
Eigendom Natuurmonumenten
'Weltevreden' werd in '88/89 opge
nomen in de voorlopige inventarisa
tie in het kader van het Monumenten
