Houten landhuizen in Bennebroek en Heemstede: Amerikanisme of snobisme? Wim de Wagt 18 In Bennebroek aan de noordelijke rand van de Bollenstreek ligt, tegen Heemstede aan, een bescheiden villawijk. Het Duin, zoals de wijk oor spronkelijk heet, is tamelijk onbekend en onbezocht door architectuur liefhebbers. Dit lijkt niet terecht, want tussen het groen gaan enkele op merkelijke bouwwerken schuil, waaronder twee kleine landhuizen uit de jaren '20 die zijn geënt op Amerikaanse houtbouw. De kennismaking met deze beide huizen leidt tot enige verrassende nieuwe ontmoetingen. Houten landhuizen komen regelma tig voor in onze bouwkunst uit de ja ren '20. De duurte van baksteen- bouw na de Eerste Wereldoorlog als gevolg van de schaarste aan bak stenen en de hoge metselaarslonen zal een rol hebben gespeeld, even als de veronderstelling dat hout het prima 'doet' in een landelijke, na tuurrijke omgeving. De stijl waarin geheel of gedeeltelijk houten huizen werden ontworpen loopt uiteen. Noordamerikaanse houtbouw was een van de inspiratiebronnen. De in vloed van houtbouw uit de Verenig de Staten op de ontwikkeling van de Nederlandse landhuisbouw is een aspect dat tot nu toe nauwelijks aan dacht heeft gekregen. 'Shingles' Idealisering van de Noordameri kaanse cultuur is een even hardnek kig als historisch verschijnsel. De neiging in Europa aan het begin van deze eeuw om de levensstijl van de Nieuwe Wereld te imiteren wordt wel 'Amerikanisme'genoemd. In Am sterdam was een onderneming ge vestigd, Geraerds Co., die handig inspeelde op de mode. Óp bestel ling importeerde deze firma wonin gen die waren ontworpen op basis van een bepaald type Noordameri kaans huis, dat zijn oorsprong heeft op het platteland van het Midden- Westen. ledereen kent het beeld: het soort huis met veranda dat figu reert in broeierige Hollywoodfilms, terwijl de krekels tsjilpen en de moord beraamd wordt. Karakteristiek voor deze vrijstaan de huizen zijn de typisch glooiende dakopbouw en de 'shingles', dat wil Landhuis Van Waveren (1930), Heemstede. Architect C. Mesman en L. van Waveren (tuingevel). zeggen de over elkaar gelegde hou ten leien, waaruit de buitenmuren zijn opgebouwd. De constructie be staat uit een houtskelet. 'Bennett Homes' noemde Geraerds Co. deze importwoningen, die overigens een gewone, aan de Nederlandse maakt, hoewel op een iets andere manier. 'Foursquare House' Voor een aantal Noordamerikaanse architecten vormde het regionale in 'shingle style' gebouwde huis een in spiratiebron om aan het begin van deze eeuw vernieuwingen door te voeren in de landhuisbouw. Terug naar de eenvoud, was het parool. Van ongeveer 1900 tot 1920 maakte de 'Prairie School', zoals deze groep architecten wordt genoemd, furore en oefende met name in de persoon Landhuis 'Bennett Home' (1920), Bennebroek. Gevel aan de Rijksstraatweg (foto's Wim de Wagt, 1990) situatie aangepaste plattegrond hebben. Wie zo'n 'Bennett Home' wil zien kan terecht in de Bennebroekse villawijk het Duin, waar op de hoek van de Rijksstraatweg en de Kleine Sparrenlaan een redelijk gaaf voor beeld staat, gebouwd in 1920, van dergelijke commerciële 'Amerikaan- sche houtbouw'. 1) De vraag is waarom de bewoners kozen voor zo'n huis, waarvan de onderdelen in kisten werden ver scheept en dat als een bouwpakket zonder tussenkomst van een profes sioneel architect in elkaar kon wor den gezet? Omdat het relatief goed koop was? Uit snobisme? Het lijken me niet de enige redenen. Eerste bewoner van Bennett Home was J. Uitendaal, een van de directeuren van de Hillegomse bloembollenon derneming M. van Waveren Zn. Het zal geen toeval zijn dat in 1922 Tom van Waveren, mededirecteur van het bloembollenbedrijf, op een perceel naast Bennett Home een houten huis liet bouwen, tegenwoor dig Sparrenduin genoemd, dat eveneens een Amerikaanse indruk van Frank Lloyd WrightveeI invloed uit in het buitenland, waaronder ons land. 2) De architecten van de 'Prairie School' wilden huizen maken die pasten bij het traditionele karakter van het gebied waarin gebouwd werd. Een tweede vertrekpunt voor hen was het zogeheten 'foursquare house'. Ook dit type, dat eveneens hout als hoofdmateriaal heeft, wor telt in het Midden-Westen. Zoals de naam al aangeeft is het bouwli chaam blokvormig op een vrijwel vierkant grondvlak, met een flauw- hellend, ruim overstekend tentdak en ramen die doorgaans direct on der de dakrand zijn geplaatst. Landhuis Sparrenduin lijkt schat plichtig te zijn aan het 'foursquare house'-type. Volgens de overleve ring, in stand gehouden door latere bewoners van Sparrenduin, was de bloembollenkoopman voor zijn op trekje op het idee gekomen tijdens een zakenreis door de Verenigde Staten. Eenmaal thuis liet hij zijn 'droomhuis' op papier zetten door het timmerbedrijf Nic. Berkhout te

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 1990 | | pagina 18