rizontale en verticale lijnen, nauwelijks be
nadrukt, wel degelijk dominerend. De
Schildershoekheet het gebouw weinig
verrassend.
Sla ik de Jacob Catsstraat in, zie ik iets
heel anders. De verpleeghuiswand, die
strak begon, komt hier tot volle ontwikke
ling in een buitengewoon mooie composi
tie van gevelvlakken. Het doet onmisken
baar denken aan de Amsterdamse School.
Een punt, een ronding, een rechthoek, in-
en uitspringende elementen, een boven al
les uittorenend atrium.Het had een rom
meltje kunnen zijn, modieus gedoe, ego
tripperij Maar alles is zo volmaakt in
evenwicht, dat ik voor wat de toekomstige
architectuur betreft nog niet de moed op
geef. Het bestaat nog! De extrakwaliteit,
het gedurfde gebaar, het grootse mo
ment... De architect is Ton Kuyper, ver
neem ik.
Ik beloof alvast: er is nog genoeg saaie
stadsvernieuwing in de Schilderswijk te
zien, een wandelende Aldo van Eijckzal
hier ook razen en tieren.Maar ik moet
gewoon toegeven, dat wat ik nu weer ont
waar, de Van Osstraat, opnieuw een zeld
zaam hoogtepunt van woningbouw is. Het
is geen stadsvernieuwing, maar voortreffe
lijke renovatie.
Dat is het bijzondere aan wijken als
deze. Met een minimum aan middelen -
het moest altijd goedkoop - wordt de
puurste schoonheid bereikt... De mooiste
huizen staan niet in de Apollolaan, dat ge
loof ik niet. Ze staan in de Amsterdamse
wijk Watergraafsmeer, in de Rotterdamse
Kiefhoek... En ...in de Haagse Van Os-
straat. Gefascineerd tast ik de straatwand
af. Het is eigenlijk niet te beschrijven. Er
zijn twee grijstinten van pleisterwerk, de
deuren worden voltooid door bogen, de
hoeken van het blok hebben subtiele ac
centen.
Dezelfde stijl zet zich voort in de Schelf
houtstraat. En in de Jacob van Campen-
straat: de 'deftige' variant van deze stijl.
Hier mocht de architect, W. B. Liefland,
zich kennelijk wat meer uitleven: de huizen
hebben een soort middenrisaliet. Ook in
drukwekkend, maar de kick is weg, het is
net iets te veel van het goede. Het hele
complex heet Het Fort, vertelt mijn boekje,
in 1890 gebouwd in neo-renaissance stijl.
Jacob van Campenplein
Ik bevind me nu op het Jacob van Cam
penplein. Was vroeger ook al een pleintje,
maar is sterk vergroot tot een buurtpark
van 1,2 ha. Veel gras, een klimrek, een ge
krioel van Turkse kinderen. Huizen van
het Fort vormen een stuk pleinwand, ook
een zijvleugel van het beschreven ver
pleeghuis doet mee, met een ronding
exact in een hoek. Het waait hier wel erg
hard, vind ik, kijkend naar de hoek diago
naal ertegenover, waar een groot Carel
Weeber-achtig blok zojuist zijn plaats
heeft gekregen: strak, lichtbruin, met over
de volle breedte donkerder banen; even
verderop trekt nog een muurschildering
de aandacht. Een geheel van unieke
klasse, waarvoor ik graag het aloude
Oranjeplein cadeau geef - maar daarover
straks.
Verderop nog een mooi blokje van twee
woonlagen. Beneden zwart, boven grijs.
Elke deur van de tweede etage is te berei
ken via een vrij lange trap, over de volle
lengte overdekt door een gebogen luifel-
tje. Een decoratief element, dat het geheel
beheerst. Ik kan het niet helpen: ook dit is
topklasse.
Middelmaat
Maar dan. Ik kom bij een treurige winkel
galerij aan de Hoefkade. Ik wandel vrij
grote afstanden die het beschrijven niet
waard zijn. Van Dijckstraat. Van Ostade-
straat, Van Gooijenstraat, Bloemaertstraat,
Teniersplantsoen (met kinderboerderij),
Hannemanplantsoen, Jacob Catsstraat,
Waterloostraat, Wellingtonstraat. Stads
vernieuwing op enorme schaal: niets dan
middelmaat, op een blok in de Jan van
Gooijenstraat na. Vergaande inspraak van
toekomstige bewoners was geen garantie
voor architectonische kwaliteit.
In de Tullinghstraat zie ik nog een mooi
blok met opengewerkte hoeken en span
nende loggia's met bogen. Uiteindelijk
kom ik op het Oranjeplein, dat al lang be
stond als het enige groengebied van de
Schilderswijk, maar mooi gerenoveerd is.
Meest statige huizen uit de 19de eeuw, bij
behorende wat landerige sfeer. Het plein
is helaas aan enkele zijden ontsierd Ik
weet niet hoe het er vroeger uitzag) door
uiterst middelmatige nieuwbouw.
Ik doe nog een poging bij het multifunc
tionele complex Oranjeplein te komen. Het
paradepaardje van de Haagse stadsver
nieuwing, belooft mijn gidsje uit 1985. Er
staan muren omheen. Om de uniciteit te
verifiëren dien ik de muur helaas via een
vandaag gesloten hek en een trap te door
boren Het is een dode muur, aan één
zijde (de Fagelstraaf) echter zo afwisse
lend en bijna decoratief, dat het gebouw
erachter ongetwijfeld kwaliteit zal hebben.
In dit artikel beschrijf ik 'slechts' de
stadsvernieuwing in het centrum van de
Schilderswijk. Een groot westelijk stuk laat
ik links liggen. Maar ik maak een uitzon
dering voor twee gebouwtjes van Alvaro
Siza. Langs de Vaillantlaan lopend bereik
ik een ruim driehoekig plein, ook nieuw
aangelegd, 200 huizen moesten hier het
loodje leggen. Vrij in de ruimte staan Siza's
gebouwtjes. Eén gepleisterd met recht
hoeken, het andere met een grotendeels
gebogen vorm, een bijna-ovaal in bak
steen (zie foto). De twee zijn op buitenge
woon mooie en speelse wijze met elkaar
verbonden. Reeds vormen ze een van Den
Haags mooiste monumenten, afbreken kan
niet meer.
Noot:
1) Stap voor stap; een serie wandelingen
door Haagse stadsvernieuwingsge
bieden.
Bedxijfsgebouwtjes van de Portugese architect Alvaro Siza, van verschillende zijden bekeken,
(foto's Bert Franssen)
Heemschut, april 1990
5
