Hoogstandjes van
stadsvernieuwing in de
Haagse Schilderswijk
I
BERTFRANSSEN
Ben ik gek als ik u 'wet stip', aanraad om eens een bezoekje te brengen aan de stadsver
nieuwing in de Haagse Schilderswijk? Er zijn van die schijnbaar onverwoestbare waarhe
den, die binnen een paar jaar in hun tegendeel worden omgezet. De Schilderswijk:
grauwe wijk, antimonument. Dacht ik. Ik ging erheen, met slechts vage gedachten rond
'Duijvestein'en 'Siza,de Portugese architect. En een gedateerd stadsvemieuwings-
gidsje van de gemeente in de hand.
De Schilderswijk was een achterbuurt in
het kwadraat. Nergens had ik zo sterk het
gevoel dat de mensen er voor een dubbel
tje geboren waren en een reeks sociale
ongemakken op de koop toe moesten ne
men. Vooral de zondagmiddagen waren
hoogtepunten van treurigheid. Want dan
was ook nog de gezelligheid van straat ge
weerd. Trieste woonblokken, nauwe,
slecht onderhouden straten zonder een
sprankje groen.
Andermaal is het zondagmiddag, zoveel
jaar later, in 1990. De stadsvernieuwing in
de Schilderswijk is de ingrijpendste van
Den Haag, ik weet dat er het een en ander
veranderd is. Dat van de oorspronkelijke
structuur zelfs nog maar weinig over is. 'Er
moest zoveel gesloopt worden dat een ge
heel nieuwe opzet mogelijk was,' lees ik in
mijn gids. Behoud van de oude structuur
was bepaald onzinnig. De wijk is nu opge
splitst in vijf deelgebieden, alle hebben als
kem een nieuwe aangelegd buurtparkje.
Mijn gemeentegidsje adviseert het ge
renoveerde Rode Dorp niet over te slaan.
Het beslaat twee lange, parallel lopende,
uiterst smalle straatjes, waarvoor je, in de
buurt van het station Hollands Spoor, een
trapje af moet: de woningen liggen 60 cm
beneden straatpeil. Kleine huisjes, uiterste
eenvoud, rode daken, karmijnrode deu
ren. Typisch, dat 'sfeer' met zo geringe
middelen kan worden bereikt. Het doet
me denken aan Ouds Witte Dorp in Rotter
dam, thans vermoedelijk afgebroken.
Even verder de Poeldijksestraat, bij uit
stek de Haagse hoerenstraat. Het is half
twee en er heerst reeds een drukte van
belang, gemotiveerd wandelende mannen
zorgen voor gezelligheid. Ik loop de
Naaldwijksestraat door en bereik een
pleintje. Nieuw aangelegd, vooral Turkse
kinderen hebben het rijk alleen. Zij zullen
de wijk ook in het vervolg van mijn wande
ling beheersen: op elk pleintje tref ik een
drukte van belang met vooral Turkse kin
deren, van wie ik geen centje last heb.
Ook als ik volwassenen tegenkom zijn het
vaak Turken. Ik krijg gevoelens van het
woelige leven even ontvlucht te zijn in een
enclave waar alles nog vredig en rustig is.
Het pleintje - ik zoek tevergeefs naar
een naambordje - heeft enorm veel sfeer,
hoewel de bebouwing eromheen vreselijk
is. Een poging tot variatie in de straatwand
mist ieder houvast of visie. Ir. R. W.
Rietmulder is de architect, lees ik. Maar
dan! Eén zijde wordt omsloten door een
langgerekte negentiende eeuwse gevel
van eendere huisjes. Pas gerenoveerd zo
te zien. Heel eenvoudige woningen, door
een strenge regelmaat van tentdaakjes
een sieraad voor het oog.
Het is de Koninginnestraat, verderop ge
volgd door de Koningstraat. Deze herinner
ik me nog van vroeger. Ze was echt een en
al armoede. Opgekalefaterd nu, maar al
weer een beetje in verval, de huizen waren
toch wel erg slecht. Ik geef ze geen 20 jaar
meer.
Verticale lijnen
Ik loop nu in de Van Bassenstraat langs
een prachtig nieuw blok met smalle ramen
en doorlopende verticale lijnen. Het lijnen
spel wordt bereikt door iets uitspringende
kolommen en door deurposten, die dak-
waarts doorgetrokken zijn via loze paneel
tjes en de raamkozijnen. Het mondt uit in
het Meester De Bruinplein. Ontroerend
mooi. Een deel van de pleinwand wordt
gevormd door het juist beschreven blok,
verderop zie ik een basisschool, aan de
overkant een clubhuis (volgens mijn gids
'het grootste clubhuis van Nederland'), in
het midden een groot speelterrein. Alles
van hoog niveau. Dit alles wordt nog over
troffen door de pleinwand in het zuiden
(Van Bassen Delphratwoningen). Het is
een gerenoveerd complex van 46 arbei
derswoningen. Bakstenen gevels met ge
pleisterde banden en geblokte bogen bo
ven deur en vensters, de middelste wo
ning met een hoger opgetrokken puntge-
vel met versieringen. Met de voortuintjes
erbij het beeld oproepend van 'totale har
monie'. Ze zijn een der best bewaard ge
bleven complexen van sociale woning
bouw uit de tweede helft van de 19de
eeuw.
Blauw en paars
Ik passeer een middelmatige nieuwe
hoekgevel aan de Parallelweg/Jacob Cats-
straat. Maar een verpleeghuis op de te
genoverliggende hoek trekt meteen de
aandacht. Een "koude', rechte gevel aan de
drukke Parallelweg. Heel koele kleuren,
vakjes blauw en paars. Maar de kwaliteit
staat buiten kijf. Prachtig subtiel lijnenspel.
Over het volle oppervlak doorlopende ho-
Heemschut, april 1990
