Olst, dorp aan de IJssel
ANNEMARIE TEN CATE
Bakstenen, fruit en rookworst
De belangrijkste middelen van bestaan
zijn van oudsher de landbouw, fruitteelt en
steenbakkerijen in de uiterwaarden ge
weest. De fruitteelt wordt nog steeds inten
sief beoefend, met name in Welsum aan
de andere kant van de IJssel. Telde de ge
meente Olst midden vorige eeuw nog vijf
steenbakkerijen, de laatste bij Fortmond
werd in 1975 gesloten.
In 1823 komt er de vleesverwerkende
industrie bij. Van de vlees- en conserven-
fabriek Olba rest nu nog slechts de fiere
schoorsteenpijp, die door de gemeente
gekoesterd wordt. Toch verschaft de
vleesverwerkende naast de chemische en
metaalverwerkende industrie nog steeds
een deel van de werkgelegenheid. De ge
meente is de laatste jaren enorm gegroeid
door de vestiging van vele forensen, werk
zaam in de nabij gelegen grote steden als
Deventer en Zwolle.
De ontbossing, het ophogen van essen,
kleiwinning, ruilverkaveling en verbete
ring van de waterhuishouding heeft het 01-
ster landschap de laatste eeuwen dras
tisch veranderd. In het huidige beeld zijn
belangrijk de uiterwaarden met hun geu
len en kolken en de typische begroeiing
als houtwallen van meidoom, knotwilgen,
populieren en grienden. Olst bezit boven
dien een groot aantal hectaren natuurre
servaat, met zandverstuivingen, moeras
sen en een zeldzame flora en fauna. De
ruïnes van de oude steenbakkerij bij
Hengforden geven bijvoorbeeld onderdak
aan vleermuizen.
De bekoorlijke IJsselstreek bleek een
aantrekkelijk gebied voor stedelingen die
rust en vertier zochten. In de eerste helft
van de vorige eeuw werd er in de omge
ving van Olst, vooral in het zuidelijk ge
deelte, een groot aantal buitenplaatsen en
villa's gebouwd, die werden bewoond
door adellijke families en welgestelden.
Sommige bezitten prachtige parken en uit
gestrekte landerijen. Te noemen zijn de
Haere (172 ha), Hoenlo (225 ha), Boxber
gen (300 ha), het huis Spijkerbosch
(120 ha), Hoogenkamp (130 ha) Nijendal
(104 ha). Deze landerijen zijn bijna alle toe
gankelijk. Bij de VW in Olst is dan ook
een groot aantal fiets- en wandelroutes te
verkrijgen door dit afwisselende, schitte
rende landschap.
HolstO Tunneloven uit 1843, deeluitmakend van de ruïne van steenbakkerij bij Hengforden, nu in
Al in de 7e eeuw was Olst, de oudste kem gebruik bij vleermuizen. Dit complex, dat ligt in een natuurreservaat, wordt dit jaar op de
van de gemeente, bekend onder de naam gemeentelijke monumentenlijst geplaatst.
Agastaldaburg. Deze legerplaats werd
meermalen verwoest door het water, de
Saksers en de Noormannen.
In 1046 wordt (H)Olst(o) voor het eerst in
een oorkonde genoemd. Vanaf die tijd
wordt het hof Holsto beheerd door een
drossaard, die aan het hoofd stond van het
drostambt Salland en haar goederen tot
1800 beheerde. Samen met o.a. de marken
Hengforden, Wesepe, Duur en Welsum
vormden ze een kerspel, een gerechtsre-
sort. Over de 17de en 18de eeuw is weinig
bekend, het moet toen een kleine neder
zetting zijn geweest.
Belangrijk voor de ontwikkeling van
Olst is in 1866 de aansluiting op het spoor
wegnet geweest. In de vorige eeuw is het
plaatsje meermalen door Craandijk als
klein, netjes en welvarend beschreven.
Geertstraat 16. Villa uit het eind van de 19de eeuw. Een gemeentelijk monument, bij het MIP
vermeld onder de mooie term 'arcadisch eclecticisme', (foto's gemeente Olst)
Rondrijdend door de gemeente Olst kan men volop genieten van de schoonheid die dit
Sallandse rivierlandschap biedt. Het verdient natuurlijk de voorkeur de tocht per fiets te
maken. Maar op de dag dat ik het gebied bezocht, was het één van die stormachtige
februaridagen en de IJssel was ver buiten haar oevers getreden. De pontveren van Wije
en Olst waren uit de vaart genomen en Welsum, het dorpje aan de Gelderse kant, bleek
'onbereikbaar". Een geschikte dag voor een ontspannen fietstocht langs de vele monu
menten was het in elk geval niet.
De Overijsselse gemeente Olst telt ruim 9.000 inwoners en omvat de dorpen Olst, Wel
sum, Wesepe, Den Nul (ook wel Duur genoemd), Boskamp en de buurtschappen Over-
wetering, Hengforden, Fortmond en Eikelhof.
Op het gemeentehuis in Olst werd ik door de heer M. L. Koopsen, beleidsmedewerker
bouwzaken en monumentenzorg, voorgelicht over het actieve monumentenbeleid dat
daar gevoerd wordt.
Die bewuste februaridag werd dat nogmaals bewezen, want 's ochtends was men juist
begonnen de romaans-gotische toren van de Nederlandse Hervormde Kerk in de stei
gers te zetten. De benodigde zes ton was bijeen geschraapt en het startsein voor de
restauratie gegeven.
20
Heemschut, april 1990
