Monumentale bomen LEO VAN DERMEULE Landelijke Bomenstichting rondt inventarisatie en registratie af De Bomenstichting Na vijfjaar hard werken door enkele honderden vrijwilligers en vijf beroepskrachten is het project voltooid. Resultaat: drie archiefkasten vol mappen met gegevens over zo'n 8000 objecten, per object een of meer bomen. Op donderdag 1 maart is de inventarisatie officieel aangeboden aan de heer Duffhues, directeur van de afdeling Bos- en Land schapsbouw van het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. Voorafgaand hieraan had Heemschut een gesprek met de directrice van de Bomenstichting, bosbouw kundig ingenieur Marjan ten Cate-Van Elsland. Twee uur lang bomen... over bomen!! Bomen, zeker de oudere, kwetsbaardere en zeldzamere exemplaren verdienen aan dacht, onderhoud en bescherming. Maar om die gericht en op de juiste wijze te kun nen geven moet je eerst weten wat je aan bomen bezit. Voortbordurend op een eer der door Staatsbosbeheer gedane poging werd bij de Bomenstichting het idee voor een landelijk onderzoek geboren. Na het nodige vooroverleg en enkele proef-in- ventarisaties werd Nederland met behulp van de kaarten van de Topografische Dienst (schaal 1:25.000) opgedeeld in vak ken van 10 bij 12 km. en werden vrijwilli gers geworven. Het goed en volledig on derzoeken van een dergelijk gebied, het fotograferen, het noteren van gegevens over standplaats, soort, leeftijd, conditie enz. en het verwerken van al deze gege vens mag gerust worden omschreven als een gigantisch karwei. Een compliment is zeker op zijn plaats! Het voltooien van de inventarisatie is niet het enige waarmee de Stichting dit jaar de aandacht op zichzelf én de bomen pro beert te vestigen. Zij is in 1970, op de gol ven van in die tijd sterk toenemend natuur- bewustzijn, door particulieren opgericht. De voornaamste doelstelling was en is het behoud van bomen en het vergroten van de zorg en aandacht daarvoor, onder an dere via het geven van adviezen en voor lichting. De publiciteit rónd het project Monumentale Bomen zou deindruk kun nen wekken dat de Stichting zich alleen inzet voor markante woudreuzen van res pectabele leeftijd. Niets is minder waar. Immers een op de juiste wijze en plaats geplante jonge boom kan dankzij een goede verzorging over tachtig of honderd jaar tot een monumentale 'kanjer' uitge groeid zijn. Men probeert via voorlichting zowel overheid, eigenaar als niet-bomen- bezittendé burger te doordringen van de noodzaak voorzichtiger om te springen met welke boom dan ook. Onder de vele door de Stichting uitge geven folders bevinden zich heel speciale exemplaren over het 'boomvriendelijk' uit voeren van cultuurtechnische en bouw werkzaamheden. Verplichte kost voor mo- numentenzorgers, architecten en aanne mers!! De Stichting bestaat bepaald niet uit compromisloze groenfanaten of zweverige dromers, wier bomen tot aan de hemel groeien. Wèl verzet ze zich tegen de onna denkendheid waarmee bomen verzwakt en hun leefomgeving bedreigd worden. Tijdens het gesprek komt een overlijdens bericht binnen: in de stormnacht van 26 en 27 februari heeft de dikste populier van ons land in Nederhemert het loodje ge legd. Door het verslechteren van de om standigheden waaronder zo'n boom moet leven is hij al verzwakt. De mens is vrijwel altijd de boosdoener, maar de storm krijgt de schuld! Natuur of cultuur? Velen denken bij bomen aan biologie, de Vrije natuur* maar zien dan over het hoofd De oudste boom van Nederland: de linde van Sambeek (bij Boxtel, NB). De ouderdoms- schattingen lopen uiteen van 500 tot 1000jaar. (foto Rijksinstituut voor onderzoek in de bos- en landschapsbouw, Wageningen) dat, zeker in ons land, zeer veel monumen tale bomen ooit eens bewust geplant zijn als baken, grensafscheiding, schaduw- en luwteleverancier, benadrukker van zicht- assen (oprijlanen!), grensmarkering en wat dies meer zij. Bomen hebben bovendien eeuwenlang dichters, schilders, fotografen ja zelfs com ponisten en choreografen geïnspireerd bij hun werk. Niet voor niets organiseerde de Stichting in 1980 een tentoonstelling over Bomen in de Kunst, verschijnen artikelen hierover in het tijdschrift en gaf ze poëzie uit in de bundel Dichterbij Bomen. En wat te denken van bomen als verho- gers van de landschappelijke waarde van een oude boerderij of een mooi landhuis, de grachten in onze oude steden in hun bruidsluier van licht lentegroen, hun gou den soms roestrode kleurenpracht in de herfst? Slechts één categorie gebouwde monumenten verdraagt zich slecht met de gegroeide monumenten en dat zijn onze windmolens. Het advies van de Stichting: indien het planten van een boom in de toe komst problemen op kan gaan leveren voor de omgeving dan liever aanplant he lemaal achterwege laten. Heemschut en de bomen Dat het onze Bond emst is met de bomen, en dat onze belangstelling door de Bomen stichting op prijs wordt gesteld, mag blij- ken uit de opname van Heemschuts direc teur technische en ruimtelijke zaken drs. J. van der Haagen' in de Beleidscommissie van de Stichting. Van der Haagen is gelukkig met de uit eindelijke keuze voor de benaming 'monu mentale bomen' een vlag die, zijns inziens, de lading volledig dekt. Ook de decen trale benadering van eigenaars/beheer ders, n.1. via de gemeenten, van monumen tale bomen door de Stichting sluit volgens hem goed aan bij hetgeen op dit moment het meest haalbaar en gebruikelijk is. Wat kunnen we doen? Zijn nu alle bomen beschermd? Het ant woord is helaas nee. Er zijn twee bomen- beschermende wetten: de Kapverorde- ning, van toepassing op bomen binnen de bebouwde kom, en dé Böswet, maar die heeft inderdaad alleen betrekking op bos sen. Alle enkele bomen en kleinere groe pen buiten de bebouwde kom zijn nog on beschermd. Waakzaamheid en het bevor deren van eeri boómbewuste mentaliteit zijn vooralsnog de enige beschermings mogelijkheid. Is de inventarisatie nu af? Wederom nee, nog steeds sneuvelen bo men en andere verwerven zich door ge stage groei een monumentale status. Bij houden is dus de boodschap. Wat kunnen leden van Heemschut doen? In feite veel van datgene wat ze ook al deden voor gebouwde monumenten, rondkijken, signaleren en soms proteste ren! Voor informatie en steun in de rug kunnen Heemschutters zich, liefst schrifte lijk, wenden tot: De Bomenstichting, Don kerstraat 17, 3511 KB Utrecht. We hebben geen monument te verliezen maar zonder bomen zijn we geen mens!! Heemschut, april 1990 19

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2023 | 1990 | | pagina 19