Burgerhuizen tussen
IJssel en Eems
1400-1850
Molenstudies
Een familiepension van rond de eeuwwisseling met twee erkers aan Noordweg 12 in Oost-
voome. (foto Wim van Zeijst)
De bebouwing verderop, aan de Noord
wegen de daarop links aansluitende Hof-
laan, kwam grotendeels tot stand na de
aanleg van de tram. Oostvoome groeide
uit tot een soort 'Wassenaar'van Rotter
dam en deze bebouwing vertoont dan ook
het karakter van een villawijk.
In die geest voorzag ook P. J. Oprei een
grote toekomst voor dit gebied. Hij vroeg
in 1912 aan het gemeentebestuur toestem
ming voor de aanleg van het villapark
'Twaalfhoven'met vijver en verdere aan
kleding. Op de kadasterkaart van 1917 is,
heel voortvarend, de gehele uitleg ingete
kend. Van dit gehele project zijn echter
slechts twee villa's gerealiseerd. De Eerste
Wereldoorlog zal er wel debet aan zijn dat
de verdere uitvoering schipbreuk leed.
Ondanks het ontbreken van een vastge
legd plan is een aantrekkelijk geheel ont
staan. Opmerkelijk element vormt een
voormalig pension van rond de eeuwwis
seling, bijzonder van type: met twee hoek
erkers en een balkon over de hele
breedte.
Overburgh
Doorlopend slaan we de Hoflaan in waar
zich rechts het pand 'Overburgh' bevindt.
Het rondje Burgemeester Letteweg,
Noordweg, Hoflaan draaide om de burcht
heen. 'Overburgh' kijkt erop uit. Het op
merkelijke pand dateert uit de vijftiende
eeuw, was eeuwenlang de woning van de
Deken van het kerkje dat er tegenover
stond en werd omstreeks 1900 gebruikt als
boerderij die de naam Jacobahoeve droeg.
Evenals de oude burcht spreekt 'Over
burgh' zeer tot de verbeelding.
Voorbij dit pand direct rechts bevindt
zich een kleine zijweg, de Zwartelaan ge
heten, met enige kleine villa's en aan het
einde een indrukwekkend ensemble in
Amsterdamse School-stijl: 't Reigemest.
Terecht staat dit pand samen met het hek
en de woningen aan de oprijlaan die deel
van ontwerp vormen, op de Rijkslijst van
beschermde monumenten. De vlindervor-
mige plattegrond vormt een van de be
kendste voorbeelden van dit type. Een be
zoek waard: het woonhuis is na afspraak te
bezichtigen.
Plattegrond voor de villawijk 'Twaalfhoven'
in Oostvoome. De aanvrage voor de bouw
van de villa's werd tegelijk met het inrich
tingsplan aan de gemeente ter goedkeuring
aangeboden, (foto gem. Westvoome, BWT
0jtS Gejioeg«uj
Terug naar de Hoflaan. Oude foto's laten
zien dat hier vroeger een enkele boerde
rij, wat houten schuren en een woonhuis
stonden. Hotel 'Het Wapen van Oost
voome'en het voormalige gemeentehuis
van Oostvoome zijn nu de blikvangers. Het
hotel ontstond uit een boerderij annex her
berg, die in het begin van deze eeuw in
grijpend verbouwd werd. De uitspanning
met speeltuin was toen, evenals Hotel 'De
Man', zeer geliefd bij 'dagjesmensen' uit
Rotterdam die er met de tram naar toe
kwamen. De oude functie van boerderij is,
ondanks de stadse glazen pui, nog zicht
baar gebleven: de raampartij links van de
entree ligt ter plaatse van de voormalige
opkamer een weinig hoger. Ook in het in
terieur zijn er onderdelen van de oude
boerderij te vinden, zoals de overwelfde
kelder. Van de verbouwing uit het begin
van deze eeuw dateert het plafond in Ju
gendstil: een beauty. Tegenover het hotel
ligt het oude stadhuis van Oostvoome in
nèorenaissance-stijl. Een groot zelfbewust
zijn spreekt uit de vormgeving. Als voor
beeld heeft het stadhuis van Halfweg ge
diend.
Dit is de vertaling van het proefschrift
waarop Everhard Jans in 1984 promo
veerde aan de Universiteit van Münster.
Op de uitreiking in het gemeentemuseum
van Zutphen sprak men met vreugde over
het verschijnen van dit boek in de Neder
landse taal. Want het vormt de verbinding
tussen het Nederlandse woonhuisonder-
zoek, waarvan tot op heden het boek van
Meischke en Zantkuijl 'Het Nederlandse
woonhuis 1300-1800' (1969) het belangrijk
ste voortbrengsel is, en het zeer inten
sieve, vergevorderde Duitse woonhuison-
derzoek. In dit grensgebied is er duidelijk
een wisselwerking van invloeden te be
speuren, gemengd met streekeigen as
pecten. De sociale status van de bouwer
bepaalde mede het exterieur en het inte
rieur van de verschillende bouwtypen.
Het boek bevat tot slot een catalogus van
De wandeling rond de burcht loopt hier
ten einde. Nog een paar passen en u ziet
rechts de kerk waar de wandeling startte.
Links is het marktplein weer. In nauwelijks
een kwartier kunt u deze route lopen, maar
het loont de moeite er iets meer tijd voor te
nemen, om alles goed te kunnen bekijken.
Wat U onderweg ziet behoort grotendeels
tot de zgn. Jongere Bouwkunst. Vaak is
hieraan veel gemoderniseerd en het is vrij
zeldzaam dat de bebouwing relatief zo
gaaf is als in dit gedeelte van Oostvoome.
De periode 1850-1940 staat verhoudings
gewijs dicht bij ons, maar voor degenen
die open staan voor de sfeer en zich ver
wonderen over de diversiteit van stijlen en
bouwtypen uit deze periode vertegen
woordigt de bebouwing een eigen
waarde.
Met dank aan de heer H. van der Graaf
te Rockanje.
drs. P. A. H. M. de Wijs is kunsthistorica en
als technisch adviseur aan Heemschut ver
bonden.
een veertigtal karakteristieke burgerhui
zen, veel kaartmateriaal, plattegronden en
foto's. We hopen in een volgende afleve
ring uitgebreider op de inhoud van het
boek terug te komen.
Zutphen, de Walburg Pers, 1989.210 pp.
ISBN 90-6011.650.X. Prijs 39,50.
Bijdragen tot de kennis van de Neder
landse molens; onder red. van J.H. van den
Hoek Ostende, G.H. Keunen e.a. In deze
nieuw opgezette serie hoopt men tal van
publicaties over molens te kunnen uitge
ven. In dit eerste deel treft men verhande
lingen over windmolens, Friese Zaagmo
lens, het symbolisch gebruik van molens
en molenaars in versjes, gezegden en op
afbeeldingen en de bemaling van de Rotte
als boezem van Schieland. Met vele af
beeldingen en bronvermeldingen. Molen-
studies I verschijnt onder auspiciën van de
vereniging 'De Hollandse Molen.'
Zutphen, de Walburg Pers, 1989. 104 pp.
Prijs 15,-.
16
Heemschut, april 1990
