De oude St. Jacobskerk als
huisvesting
De ruimtelijke faciliteiten voor het organi
seren van publieksactiviteiten zijn sinds
1988 aanmerkelijk verbeterd. In dat jaar
werd de oude St. Jacobskerk in gebruik
genomen als gemeenschappelijke kan
toor-, atelier- en depotruimte van de ge
meentelijke Bouwhistorische en Archeolo
gische dienst. Het gebouw is daarnaast bij
uitstek geschikt voor het organiseren van
p.r.-activiteiten als lezingen, cursussen en
tijdelijke exposities.
De oude St. Jacobskerk heeft in het ver
leden een groot aantal bestemmingen ge
had. Het verschijnsel van hergebruik van
grote kerkgebouwen welke hun religieuze
functie hebben verloren heeft zich hier al
in een vroeg stadium voorgedaan. Het ge
bouw groeide in de loop van de 15e en 16e
eeuw tot zijn huidige omvang: een
driebeukig basilicaal schip met een één-
beukig koor. Nadat 's-Hertogenbosch in
1629 was ingenomen door de Staatse le
gers onder Frederik Hendrik werd de St.
Jacobskerk onteigend en sindsdien korte
tijd gebruikt als protestants bedehuis. De
kerk werd vervolgens tot 1689 slechts be
nut als begraafplaats en wagenstalling,
daarna als paardestal van de cavalerie. In
1752 volgde een grootscheepse verbou
wing tot militair arsenaal, waarbij een aan
tal verdiepingsvloeren werden ingebouwd
en een nieuwe voorgevel aan het gebouw
werd toegevoegd. In 1926 werd de mili
taire bestemming gewijzigd in die van mu
seum en archief van het Provinciaal Ge
nootschap voor Kunsten en Wetenschap
pen in Noord-Brabant, het latere Noord
brabants museum. Bij die gelegenheid
werd het gebouw gedeeltelijk verbouwd
naar ontwerp van Oscar Leeuw. Na de re
cente verhuizing van het museum naar het
Gouvemementspaleis in de Verwersstraat
werd de Oude St. Jacobskerk overgedra
gen aan de gemeente 's-Hertogenbosch.
In zijn huidige functie is de grote hal, de
voormalige hoofdruimte van het museum
intact gebleven en is in gebruik genomen
als opstelruimte van archeologica en histo
rische bouwfragmenten welke in de vorm
van wisselende exposities en een vaste
monstercollectie aan het pubhek getoond
kunnen worden. In de centrale hal vinden
ook ontvangsten en lezingen plaats voor
symposia, middelbare, hogere beroeps-
en universitaire opleidingen en diverse
historisch georiënteerde verenigingen. De
ruimte moet hiervoor wel steeds worden
omgebouwd. In de toekomst zal in het ge
bouw een aparte ruimte beschikbaar ko
men voor lezingen en ontvangsten. Op
woensdagmiddag is een spreekuur voor
particulieren ingesteld voor het beant
woorden van vragen op het gebied van de
archeologie en bouwhistorie c.q. monu
mentenzaken. De oude St. Jacobskerk ver
vult zodoende een taak als informatiecen
trum voor de gemeentelijke monumenten
zorg. In oktober-november 1989 vindt een
tentoonstelling plaats over de jongere ste-
debouw, waarin o.m. de 19de en vroeg
20ste eeuwse stadsuitbreidingen van
's-Hertogenbosch, de wijken Het Zand en
de Muntel worden belicht. De inventarisa
tiewerkzaamheden van deze twee wijken
zullen op dat moment zijn afgerond en
voorstellen worden gepresenteerd voor
de uitbreiding van de gemeentelijke mo
numentenlijst.
In de korte periode dat de oude St. Ja
cobskerk als huisvesting van de bouwhis
torische en archeologische dienst functio
neert hebben de vele activiteiten die erin
hebben plaatsgevonden aangetoond dat
het gebouw goede mogelijkheden heeft
voor een structurele informatievoorziening
voor burgerij, toeristen en beroepsmatige
bezoekers. Verdere uitbouw van deze p.r.-
functie ligt in de lijn van de gemeentelijke
visie op de historische binnenstad. Hier
mee is aldus de basis gelegd voor een
structurele informatievoorziening naar de
burgerij en andere geïnteresseerden uit
de regio en daarbuiten.
Noot:
1. de 'Kroniek bouwhistorisch en archeo
logisch onderzoek 's-Hertogenbosch',
deel 1 29,95) is verkrijgbaar via de
'Kring vrienden 's-Hertogenbosch', 2e
Korenstraatje 18, postbus 1162, 5200 BE
's-Hertogenbosch (bij toezending por
tokosten 5,50).
Ir. H. W. Boekwijt is werkzaam als bouw-
historicus bij de afdeling bouwhistorie en
archeologie van de gemeente 's-Hertogen
bosch.
De grote hal van de St. Jacobskerk in gebruik als expositieruimte.
De van oorsprong Middeleeuwse St. Jacobskerk, nu in gebruik als kantoor-, atelier- en depót
ruimte van de Gemeentelijke Bouwhistorische en archeologische dienst (foto's Dienst BOA).
Heemschut, nov.-dec. 1989
35
