Provincies reageren
verschillend op nieuwe
monumentenwet
MONUMENTENBELEID
ABELE REITSMA
Studiedag Provincie en Monumentenzorg
Landelijk gebied
Naar aanleiding van de nieuwe monumentenwet beraden de provincies zich op hun
monumentenbeleid. Tal van provinciebesturen maken nieuwe beleidsnota's. Omdat de
provincie in de nieuwe wet nauwelijks taken krijgt, stelde Noord-Brabant prompt zijn
subsidieregelingen en zijn provinciale monumentenlijst buiten werking. En Gelderland
overweegt de Gelderse Monumentenraad op te heffen.
Toch is de rol van provincies niet uitgespeeld, integendeel, zo bleek 13 oktober in het
Haarlemse Provinciehuis, op de studiedag 'Provincie en Monumentenzorg' van de Neder
landse Vereniging van Monumentenzorgers (NVMz). Abele Reitsma was erbij.
De Westfriese
stolpboerderij 'De Barmhartige
Samaritaan'bij Hoorn, voor de restauratie
waarvan Heemschut een symbolische bijdra
ge betaalde.
Gedeputeerden van Zuid-Holland, Fries
land, Overijssel en Noord-Holland zagen in
hun inleidingen ruime perspectieven voor
een provinciaal monumentenbeleid. He
laas ontbraken de vertegenwoordigers
van de 'negatieve' provincies op de stu
diedag.
Alle provincies lijken twijfels te hebben
over de decentralisatieformule van de
nieuwe monumentenwet. Gedeputeerde F.
Tielrooij van Noord-Holland nam duidelijk
stelling: 'De ongelukkige wijze waarop
binnen de Monumentenwet van 1988 ver
antwoordelijkheden voor rijksmonumen
ten zijn versnipperd, sterkt ons in de over
tuiging dat een evenwichtig en hoogwaar
dig provinciaal monumentenbeleid nood
zakelijk is geworden.' 'Het zou onjuist zijn
als de provincies in de nieuwe situatie ge
prikkeld het bijltje er bij neerleggen onder
het mom van: wij mogen niks meer, en
daarom kunnen we niks meer, en daarom
betalen we niks meer.'
De Zuid-Hollandse gedeputeerde me
vrouw drs. I. Günther ziet voor provincies
een belangrijke taak in de zorg voor mo
numenten buiten de bebouwde kom.
'Denk bijvoorbeeld aan boerderijstroken
die zich vaak over gemeentegrenzen uit
strekken. Aandacht voor het landelijk ge
bied, relaties leggen met streekplan, be
stemmingsplan, toeristische routes, bij uit
stek een provinciale taak.' Zuid-Holland
subsidieert alleen monumenten die van
belang zijn voor het behoud van het land
schapsbeeld, dus geen woonhuismonu
menten, maar wel boerderijen, tolhekken,
sluisjes, dorpskerken, molens enzovoort.
Noord-Holland, Drenthe en Zuid-Holland
(en tot voor kort Noord-Brabant) voeren
een eigen beschermingsbeleid door mid
del van een verordening en een lijst.
Kleine gemeenten
De provincies wachten de uitwerking van
de nieuwe monumentenwet in een nieuwe
RRM-regeling nog af. Waarschijnlijk krij
gen zij de taak om rijkssubsidiegelden
voor kleinere monumentengemeenten te
verdelen. Zuid-Holland ziet dit als een 'om
vangrijke taak'. Noord-Holland en Fries
land zien dit als een ongewenste taak, om
dat er te weinig te verdelen valt.
Gedeputeerde F. Tielrooij van Noord-Hol
land: 'Rijksoverheid wees dapper en durf
je eigen armoede te verdelen!'
Gedeputeerde J. Dijkstra bracht de
Overijsselse visie naar voren, dat de pro
vincie voor kleinere gemeenten een be
langrijke coördinerende rol kan vervullen.
Gelderland denkt hier anders over. De on
dersteuning van kleinere gemeenten is
daar een hoofdfunktie van de Gelderse
Monumentenraad, maar onlangs hebben
GS hun voornemen uitgesproken om de
raad op te heffen. In een artikel in het blad
Binnenlands Bestuur stelt de Gelderse ge
deputeerde mevrouw N.H. van den Broek
een alternatief voor, dat gemeenten monu
mentenzorg uitbesteden aan een interge
meentelijk samenwerkingsverband of aan
een professioneel adviesbureau.
Stimulering
Los van de nieuwe wet zijn er al langer
ontwikkelingen te zien in het provinciale
beleid. Provincies koppelen de toeken
ning van hun restauratiesubsidies niet
langer meer automatisch aan de subsidies
van het Rijk. Deze traditie had volgens de
sprekers niets met zelfstandig provinciaal
beleid te maken, want er viel nauwelijks
iets te sturen. Volgens de Friese gedepu
teerde D. van der Til werkt een provinci
ale subsidie alleen als stimulans voor de
restauratie van grote monumenten en mo
lens.
Onderhoud
Een andere tendens is de verschuiving van
restauratiesubsidies naar onderhoudssub-
sidies. Provinciebesturen stimuleren het
planmatig uitvoeren van onderhoud door
de Monumentenwacht te subsidiëren.
Friesland bijvoorbeeld stelt een abonne
ment op de Monumentenwacht verplicht
en weigert subsidie bij het niet opvolgen
van de adviezen van de monumentenwacht.
Integrale aanpak
Verschillende sprekers pleitten voor een
integratie van het monumentenbeleid in
andere beleidsterreinen. Dijkstra: 'Monu
mentenbeleid kan op die manier deel uit
maken van een hechtere structuur en
daarmee minder kwetsbaar worden voor
politieke schommelingen.' Op het gebied
van toerisme en recreatie, onderwijs en
werkgelegenheid noemde hij diverse mo
gelijkheden en bovendien enkele con
crete initiatieven.
Maar er is meer dan alleen een beleid
van bescherming, restauratie en onder
houd. Zo heeft het Friese provinciebestuur
een marketingplan in voorbereiding voor
de Friese monumenten. Bovendien wil
Friesland de samenwerking tussen parti
culiere monumentenorganisaties stimule
ren. De realisatie van een 'algemene
dienstverlenende en overkoepelende in
stelling' is hier in voorbereiding.
In de forumdiscussie, aan het eind van de
studiedag, werd nog naar voren gebracht
dat het belangrijk is om vanuit het veld de
politiek te interesseren voor een provinci
aal monumentenbeleid.
Heemschut, nov.-dec. 1989
25
