Provinciale monumenten
zorg nog maar marginaal
MONUMENTENBELEID
JAAP KAMERLING
Brabantse budget van 5 miljoen naar nul
Het takenpakket, dat de provincies op het gebied van de monumentenzorg hadden is
door de nieuwe Monumentenwet vrijwel uitgehold. Ze mogen nog wat adviseren over
monumenten buiten de bebouwde kom en straks het geld verdelen van gemeenten, die
met hun budget de ton met halen maar voor de rest is de fmancieringslijn een recht
streekse tussen Rijk en gemeenten geworden.
Wat dat in een provincie als Noord-Bra
bant voor nare konsekwenties heeft ge
kregen leest u in dit interview, dat wij had
den met Gedeputeerde A. W. Brugman en
de oud-voorzitter van de provinciale mo
numentencommissie, burgemeester G.
Scholten van Schijndel, die het anderhalf
jaar geleden met zijn commissie voor ge
zien hield. Een wat somber relaas.
Als ik het Brabantse monumentenbudget
vergelijk met dat van andere vergelijkbare
provincies komt Noord-Brabant wel erg
slecht naar voren. Is het monumenten be
leid van uw provincie navenant slechter?
Brugman: 'Ik weet niet of je dat aan het
budget moet afmeten maar ons provin
ciebestuur vindt, dat bij de nieuwe wet de
positie van de provincie een uiterst terug
houdende moet zijn en dat de verantwoor
delijkheid vooral ligt bij Rijk en gemeen
ten. De provinciale rol is nog maar zeer
beperkt. Dat was de keuze van de rege
ring.' Vroeger gaf Noord-Brabant nog 5
miljoen per jaar uit aan restauraties en on
derhoud maar dat bedrag is na invoering
van de wet geslonken tot vrijwel nul. Er
wordt alleen nog wat geld uitgegeven aan
de molendraaipremieregeling en er zijn
nog wat lopende verplichtingen als de res
tauratie van de Binnendieze in Den Bosch
en verder draagt de provincie bij aan de
financiering van de monumenteninventari
satie (MIP), de Monumentenwachten en de
Monumentenfederatie maar daar blijft het
wel zo ongeveer bij.
Geen wettelijke taak
Hoe is dat verschil met andere provincies
ontstaan?
Brugman: 'Formeel gezien door de nieuwe
wet en verder uit financiële noodzaak.
Noord-Brabant wordt geconfronteerd met
enorm oplopende tekorten de komende
jaren. Daarom was er een inlever-operatie
van 13 miljoen nodig in eerste aanleg. Als
je dat bijeen moet sprokkelen zoek je cir-
teria en dat werd het punt of het hier om
een wettelijke provinciale taak gaat. Na
tuurlijk zegt de regering niet, dat we geen
geld mogen uitgeven aan restauraties
maar dat behoort niet langer expliciet tot
onze taak. En als je gedwongen bent om
fors te bezuinigen snij je alles weg, wat
niet uitdrukkelijk tot de provinciale taken
behoort. Dat geldt niet alleen de monu
mentenzorg.'
Maar u had een andere keus kunnen ma
ken? 'Ja, maar we kozen voor dit criterium
omdat je anders in beleidsterreinen moet
gaan snijden, die wel tot je uitdrukkelijke
taak behoren. Die taken kunnen we al niet
R. W. Brugman
eens voldoende waarmaken. Vorig jaar
stond er wekelijks in de hal van het provin
ciehuis een groep te demonstreren tegen
al te forse bezuinigingen.
Maar met de monumentenzorg is het hier
toch niet best gesteld? Bij de inventarisatie
bleek onlangs, dat 1 op de vijf sinds 1979
geïnventariseerde monumenten inmiddels
is gesloopt en het aantal gemeenten met
een eigen monumentencommissie of ver
ordening is maar de helft als in bijvoor
beeld Gelderland: 23 in 1987.
'Ik ben ook niet optimistisch en ben dood
ongelukkig over wat er is gebeurd. Het
werd ons door de situatie afgedwongen.'
Cultuur stiefmoederlijk bedeeld
Scholten, die ook voorzitter is van de mo
numentenorganisatie 'Het Behouden Huis':
'Ik weet niet genoeg over die begrotings
problemen maar als je keuzes maakt kun
je prioriteiten stellen. Bij politieke keuzes
scoort in onze provincie de cultuur niet al
tijd het hoogst. Als je bedenkt, dat de mo
numenten hier maar 6 procent uitmaken
van het landelijk totaal vind ik, dat je daar
erg zuinig op moet zijn. Daar komt bij, dat
monumentenzorg niet altijd de grootste
zorg van gemeenten is. Je spint als ge
meente politiek meer garen met het aan
leggen van bijvoorbeeld een sportveld.'
Is monumentenzorg ook met een belang
rijke economische factor? Een leuk stads
centrum trekt toeristen.
Brugman: 'Ja, maar ook dat budget is maar
uiterst beperkt - drie miljoen - en vooral
bedoeld voor ontsluiting van bedrijfster
reinen, scholing en stimulering. Als daar
ook nog eens geld voor monumenten af
moet'. Hoe probeert u het monumentenbe
leid gestalte te geven als er geen geld is?
'De ambtenaren, die met bestemmings
plannen bezig zijn wordt voortdurend ge
vraagd in hun discussie met de gemeenten
ook de monumentenzorg mee te nemen.
Daarbij spelen de inventarisatieprojecten,
die wij initiëren een grote rol. Bij de goed
keuring van bestemmingsplannen wegen
wij het monumentenbelang steeds meer
mee.'
Er is ook een provinciaal stads- en dorps-
vemieuwingsfonds, waaruit u kleinere ge
meenten subsidieert. Stimuleert u daarmee
monumentenzorg?
'Ook hier stellen we weer alleen prioritei
ten waar we een wettelijke taak hebben.
Er is een eigen financieringslijn tussen Rijk
en gemeenten als het om monumenten
gaat.'
Niet alle provincies redeneren zo strikt
maar Noord-Brabant is één van de armste.
In het verleden heeft de provincie erg veel
geld gestoken in de aanleg van wegen, ze
ker 30 procent meer dan wat andere pro
vincies uitgaven. Rente en aflossing van
dat extra geld drukt nog steeds zwaar op
de begroting.
Volgens Brugman was de keuze voor de
strikt wettelijke taken wel een politieke
keuze maar zou elk college van een an
dere politieke kleur hetzelfde gedaan heb
ben. Als je je wettelijke taken al niet eens
goed meer kunt waarmaken komt dat an
dere niet eens meer in beeld.
Hij kan best begrip opbrengen voor de I
keuze, die toen gemaakt is maar zelf heeft
hij destijds voorgesteld een beperkt be
drag op de begroting te laten staan voor
monumentenzorg. Natuurlijk kun je als
provincie zonder geld ook blijven stimule
ren en coördineren maar zoals hij zegt 'met
dat -eren alleen ben je niet erg geloof- J
waardig. Ik zou het liefst bepaalde projec
ten met kleine bedragen blijven steunen.
Dat werkt drempelverlagend. Het geeft
een psychologisch effect omdat de Provin
cie het doet. Dat effect is vaak belangrijker
dan het financiële.
Monirnienteiicominissie stapte op
De provinciale monumentencommissie
stapte als geheel op na het besluit van de
provincie. Waarom, vragen we Scholten.
'Het adviseren over de besteding van geld
was een van onze voornaamste taken. Als
er geen geld meer is verlies je dus je be
langrijkste functie. Je bent dan nauwelijks
meer nodig'.
Brugman had zelf dus graag een eigen
provinciale taak willen behouden en had
er in dat geval ook geld voor willen uit
trekken. Tot zijn vreugde is er nu toch de
nieuwe taak gekomen om het geld te ver
delen onder gemeenten, die per jaar op
hun begroting geen ton voor restauraties
halen. De Algemene Maatregel van Bestuur
voor deze taak is er nog steeds niet maar
hij zou haar voor zijn provincie graag zelf
in willen vullen. Hij zou dan de helft van het
6
Heemschut, sept.-okt. 1989
