Brabantse veranda, uitziend
op t land van de Geldersman
MÜNUMENTENRÖÜTË
J.TH. BALK
Drie torens.als vingers wijzen zij omhoog daar onder de wijde hemel van het Maasland.
Drie torens telt de kerk van Cuyk, de twee neogotische spitsen naast de oude zware 15de
eeuwse toren, restant van de in 1913 afgebroken kerk. Drie torens naast elkaar - een van
verre zichtbaar signaal van het Land van Cuyk. Stroomopwaarts in St. Agatha het klooster
van de kruisheren, hersteld van de niet geringe oorlogswonden. Stroomafwaarts, waar
de rivier naar het westen zwenkt, voorbij de industriële bedrijvigheid van Cuijk, mijmert
aan de oevers van de Maas het ingetogen Crave.
Tussen de beide kleine steden lag eens de
Beerse overlaat, waarover de ongedurige
rivier bij hoge stand het water stortte in het
Brabantse land. De Maas is om', heette het
dan. Via wat bekend stond als de traverse
van de Beerse Maas stroomde het water
over de weilanden om bij de Dieze of zelfs
bij de Baardwijkse overlaat in de
Langstraat in zijn bedding terug te keren.
Grave lag in zo'n geval geïsoleerd. Aan de
weg tussen Cuyk en Grave staat thans een
gedenkteken, herinnerend aan de plaag
die Beerse Maas heette. Het opschrift bij
de beeldengroep van Peter Roovers ver
meldt:
Geen beter bate dan de kost
Die ons van overlaat verlost
En van de Beerse overlaat
Niets dan 't gedenken overlaat.
In de jaren dertig werd de Maas recht
getrokken en gekanaliseerd, de sierlijke
meanders werden dood water. Van 1940
tot 1942 is de overlaat gedicht. Aan de
Maaskant te Grave ligt de rivier vredig
voor ons. Het water is niet breed genoeg
om een verre overzijde te ervaren, men
heeft nog deel aan het groene land van
Maas en Waal. Maar terwijl de zomerdag
zinderend boven het land ligt toeft men on
der het zware loofdak van de kastanjes
van het Graafse Maasfront als op een ver
anda - de Brabantse veranda, uitziend op
het land van de Geldersman.
De hedendaagse zware walmuren wor
den nog gesierd door twee Franse kanon
nen, in Douai gegoten in de jaren 1778 en
1787. Ze dragen nog namen óók: 1'Intri-
guanten le Partisan. Van de vestingwer
ken die in de jaren 1878-1879 werden ont
manteld zijn nog twee relieken over. Aan
de westkant van de Maaskade ligt nog een
half bastion met de sprekende naam
Bekaf. Het diende tot 1892 als exercitieter
rein voor het garnizoen. Aan de zuidkant
ligt een heuvel, de Kat. Het gebouwencom
plex er naast, eens het Groot Arsenaal, is
thans de halfopen gevangenis De Raam,
genoamd naar het riviertje dat in de mei
dagen van 1940 bekend werd door de
Raam-Peelstelling.
Hampoort
In de onmiddellijke nabijheid ligt de trots
van Grave, de unieke Hampoort. Een
bouwwerk uit 1688 met twee vleugels in
classicistische stijl. De poortdoorgang is
gebogen en wordt geflankeerd door over
welfde ruimten aan de stadskant. Het ei
genlijke front is maar ten dele zichtbaar,
het water er voor is gedempt.
Maar het wordt alles anders. Op 11 juli
van dit jaar besloot de gemeenteraad tot
restauratie en tot de hoognodige ontslui
ting van het monument. Er zal dan een
einde komen aan wat de voordracht noemt
'het onopvallende bestaan van de Ham
poort'. Er is een crediet van 1.7 miljoen
voor uitgetrokken. Ook het riviertje De
Raam wordt bij de plannen betrokken.
De Markt van Grave is een keurig stil
plein met vlakbij het gerestaureerde stad
huis uit 1732. De St. Elizabethskerk aan de
overkant, in het verleden slachtoffer van
belegeringen, bestaat nog uit een koor en
een dwarsschip. De kerk is onlangs geres
taureerd. Op de Markt een hardstenen
pomp met er om heen drie stenen visban-
ken waarop eens de elft uit de Maas lag te
spartelen. Zoals ook de Hampoort een on
opvallend bestaan leidt - zo onopvallend is
ook de herinnering aan die grote zoon van
Grave, Jan (of Johannes) Wier (of Weyer,
de strijder tegen dé heksenprocessen die
van 1515 tot 1588 leefde. Aan een van de
oude panden aan de Markt is een pla
quette aangebracht, waarop hij wordt
geëerd als grondlegger van de 'forensi
sche psychiatrie'.
Wie in westelijke richting zijn weg ver
volgt zal verrukt zijn door het landschaps-
schoon van de kronkelende oude dijken
De NB Kerk te Grave
met vaak een rijke tooi aan bomen, vooral
voorbij Ravenstein. Daar ligt aan de dijk
het middeleeuwse kerkje van Dieden met
een grotendeels tufstenen schip.
Megen
Niet ver er vandaan is het mini-stadje Me
gen. Een deel van de omwalling is nog
aanwezig, de grotendeels 19de eeuwse
gevels zijn in goede doen. Buiten het stadje
ligt temidden van het geboomte het Fran
ciscanenklooster uit de jaren 1648-1653
met een kerk uit 1670, in gotiserende ba
rokstijl. Omdat Megen een autonoom
graafschap was buiten het verband van
Staatsbrabant konden de kloosterlingen
zich hier tijdens de Republiek handhaven.
Fascinerend is aan de rand van dit mini
atuurstadje met zijn beschermd stadsge
zicht de 14de eeuwse poorttoren, hoog en
De Gevangentoren te Megen
Heemschut, sept.-okt. 1989
32