^zfjcï- --1
De voormalige Lancierskazeme. Na een ingrijpende restauratie is in dit gedeelte het Gemeentearchief van Tilburg gevestigd (foto Gem. Archief
Tilburg).
Dankzij enkele raadsleden kwam er een
monumentenverordening en een -commis
sie. De komende jaren volgde er een in
ventarisatie van de industriële monumen
ten, die in 1979 in een uitvoerig rapport
resulteerde.1)
Tegenwoordig mag de 'allure' van de
nieuwe stad niet meer ten koste gaan van
het bestaande karakter. Tilburg koestert
de 'geborgenheid en de herkenbaarheid
van de elementen uit het verleden'. De
commissie onderkent de sociale funktie
die monumenten in de samenleving ver
vullen. Monumenten worden in Tilburg
niet in de eerste plaats om hun architecto
nische waarde beschermd. 'Een foeilelijke
fabrieksvilla kan toch de moeite waard zijn
om te behouden en een eenvoudig we
vershuisje ontleent zijn waarde aan de
woonhuishistorie en aan zijn relatie tot wat
de mensen hebben gedaan'. De monumen
tencommissie heeft in 1982 een aantal be
schermingscriteria geformuleerd, die spe
cifiek voor Tilburg gelden. De commissie
kijkt naar de relatie die een monument
heeft met achtereenvolgens: de agrarische
gemeenschap, industrie en handel, katho
lieke samenleving en religie, het onder
wijs, de nederzettingsgeschiedenis, Til-
burgse architecten, en dergelijke.
Stadsgezichten
In 1980 schiep Tilburg als eerste Neder
landse gemeente in haar monumentenver
ordening de mogelijkheid om van ge
meentewege beschermde stadsgezichten
aan te wijzen. Daarmee kwam de nadruk
te liggen op de bescherming van histori
sche structuren en ensembles, naast de
'losse' monumenten. Dit past in het beleid
om te laten zien hoe de stad is gegroeid.
Het monumentenbeleid bestrijkt meer
dan alleen de monumentenverordening.
De commissie wil 'alles wat waardevol is in
de aandacht houden'. Zo is de inbreng bij
het opstellen van bestemmingsplannen
heel belangrijk. Het gemeentearchief ver
vult in de gemeentelijke monumentenzorg
een belangrijke ondersteunende functie
bij het verzorgen van de nodige histori
sche documentatie.
Hergebruik
Tilburg kent als geen andere gemeente de
problemen van hergebruik van leeg
staande monumentale complexen en van
invulling van kale plekken in de stad. Het
afgelopen decennium werden verschil
lende grote restauraties uitgevoerd. Twin
tig miljoen gulden is gemvesteerd in res
tauratie en hergebruik van acht gebouwen
van het voormalige fabriekscomplex
Mommers. Sinds 1986 is in deze textielfa
briek (daterend van 1877 en later) het Ne
derlands Textielmuseum gevestigd. Een
groot gedeelte van een ander complex, de
Lancierskazeme uit 1841-46, kwam vorig
jaar na een grote restauratie in gebruik bij
het gemeentearchief. Voor restauraties
van monumenten heeft Tilburg geen subsi
dieverordeningen. Toch keert de ge
meente jaarlijks op ad hoc-basis voor zo'n
200.000,- aan subsidies uit.
Monumentencommissie
De Tilburgse monumentencommissie
functioneert als een onafhankelijk ad
viesorgaan. Er zijn geen politici/be
stuurders en geen vertegenwoordigers
van belangengroepen in opgenomen. De
leden hebben hun achtergrond vanuit ver
schillende disciplines, die de maatschap
pelijke relevantie van monumentenzorg tot
uiting brengen: historici, juristen, architec
ten en een planoloog/stedebouwkundige.
De monumentencommissie vervangt de i
welstandscommissie als een pand onder I
de werking van de monumentenverorde
ning valt!
In de ambtelijke organisatie is monumen
tenzorg ondergebracht bij de Hoofdafde
ling Ruimtelijke Ordening en Volkshuis
vesting, 'dicht bij de planning, de plek
waar monumentenzorg in de organisatie
thuishoort". Eerder was monumentenzorg
een taak van het Bureau Cultuur van de
Gemeentesecretarie.
Particulier initiatief
Het particulier initiatief heeft in de Til
burgse monumentenzorg altijd een be
scheiden rol gespeeld. Het gemeentebe
stuur wil nu echter nagaan of het particu
lier initiatief in de vorm van een project
groep nadrukkelijker in de plaatselijke
monumentenzorg betrokken kan worden.
Zo'n projectgroep zou verschillende taken
voor zijn rekening kunnen nemen: de ver
zorging van publicaties, de Open Monu
mentendag, een lespakket voor basisscho
len en het Monumenten Inventarisatie Pro-
jekt (MIP). De gemeente participeert al in
publicaties van de Stichting tot Behoud van
Tilburgs Cultuurgoed.
De industriële gebouwen van de wolnij
verheid in Tilburg. In: De Lindeboom, jaar
boek ni-IV 1979-1980, blz. 11-95. Uitgave
Archiefdienst. Gemeente Tilburg, febmari
1980.
Met dank voor het gesprek met de heren
Mi. H. van der Poel (beleidsmedewerker
monumentenzorg) en Drs. G. J. W. Steijns
(gemeentearchivaris).
flll
ICII
Zl'.T"'J
24
Heemschut, sept.-okt. 1989
