Moderne architectuur:
wezenlijk aspect van een
beschermenswaard
cultuurgoed
JONGE BOUWKUNST
HERMAN STRIJBOS
Jugendstil tussen neostijlen in de Bossche stationswijk Bet Zand
Onze gebouwde omgeving draagt op veel plaatsen de sporen in zich van zeven a acht
eeuwen ontwikkeling. Waarschijnlijk is de verscheidenheid aan vormen in veel van onze
oude binnensteden groter dan die in het verleden ooit is geweest. Het proces waarbij
eeuwen lang nieuwe elementen zijn toegevoegd, kan een rijkdom aan vormen opleveren
die één ontwerper niet kan produceren. Maar terwijl één ontwerper zal zoeken naar de
samenhang in het geheel als de drager van zijn idee, zo zal de samenhang in een geheel
dat een ontwikkeling van eeuwen kent niet kunnen ontstaan zonder dat daarnaar bewust
wordt gestreefd. Het is maar al te duidelijk dat de bouwwijze van vandaag die van
gisteren in de schaduw kan stellen.
Maar aantasting van de verscheidenheid, die door de geschiedenis is ontstaan, door
angstvallig bouwwijzen van nu te vermijden omwille van de eenheid met het oude, leidt
evenzeer tot verhes van cultuurhistorische waarden als gebrek aan samenspel tussen
oud en nieuw, waarbij het een het ander domineert of andersom. Verscheidenheid die
gedragen wordt door een zinvol samenspel van onderlinge contrasten, vertelt het ver
haal van een samenleving door de eeuwen heen. In principe behoeft elke bouwer dan
alleen maar zichzelf te zijn.
Voorbeelden van bouwwerken waarbij de
bouwer zichzelf bleef zonder de samen
hang met de omgeving geweld aan te
doen, zijn in elke stad en in elke periode
van de geschiedenis te vinden. De oude
binnenstad van Den Bosch en de negen-
tiende-eeuwse wijk 'Hef Zand'laten voor
beelden zien van Jugendstil die in de tijd
van hun ontstaan ongetwijfeld als op
zienbarende nieuwlichterij werden be
schouwd. Toch is het frappant hoe vanzelf
sprekend die nu in de straatwand blijken
te kunnen opgaan.
Die vanzelfsprekendheid is, zelfs als er
geen sprake is van bouwinitiatieven die de
schaal van de bestaande omgeving ver te
boven gaan, bij de huidige nieuwbouw niet
altijd aanwezig. We hebben hierbij niet de
voorbeelden van nieuwbouw op het oog
die bij het publiek een schokeffect te
weegbrengen omdat ze qua stijl niet zou
den zijn aangepast. Zonder de publieke
opinie als niet ter zake doende terzijde te
willen schuiven, willen we die opschud
ding toch met enige terughoudendheid
benaderen. Het schokeffect van nu bewijst
vW-vl
Vughterstraat Den Bosch. De zo nadrukke
lijke herkenbaarheid van onze eigen tijd bij
een invulling in een oude straatwand roept
bij menigeen weerstand op. Maar als, zoals
hier, die invulling met open oog voor de om
geving en haar verscheidenheid tot stand
komt mag worden verwacht, dat eens de
weerstand wegebt. De architect: ir. Bené Ja
cobs).
niet dat er fouten zijn gemaakt die tot in de
verre toekomst te betreuren blijven.
Het invullen van openingen in bestaande
straatwanden vraagt ongetwijfeld een
grote mate van voorzichtigheid, maar die
voorzichtigheid mag niet dodelijk zijn voor
de creativiteit van een ontwerper. Gebrek
aan creativiteit en vakmanschap bij de ont
werper zullen nu vaak bij velen geen reac
tie oproepen, maar juist wel in de toe
komst te betreuren zijn.
Ook Den Bosch kent een aantal recente
voorbeelden van invullingen waaraan de 1
vereiste zorg is besteed. Voor een deel
betreft het prijsvraag-ontwerpen, waarbij
uit de resultaten blijkt dat ook de huidige
architectuurvormen kunnen bijdragen aan
Venbroek te Hapert: Door de kapruimte in het
geheel van de woonruimte te betrekken ont
staan nieuwe ruimtevormen, die een nieuwe j
betekenis geven aan de kap (1913). Foto's van
H. Strijbos.
20
Heemschut, sept.-okt. 1989
