Langs de resten van de Peel
MONUMENTENROUTE
EVERHARDJANS
Impressies van een heemschutter op de Peelroute
Bij het horen van de naam 'de Peel' denken we onwillekeurig aan de streekroman 'De
Peelwerkers' van Antoon Coolen. Verworpenen der aarde, die zwoegden voor hun
bestaan. Nu ziet dit landschap er stukken welvarender uit, hoewel het eigen karakter van
deze grenszone tussen Limburg en Brabant nog goed af te lezen is, voor wie op fijnere
nuances Jet.
Venray
Mijn reis begon in Venray, dat inderdaad
'aan de rand van de Peel' ligt, zoals de
ANWB-routebeschrijving zegt. De plaats
naam Venray wijst op ontginningen, temid
den van vennen. Deze plaats wordt visueel
beheerst door de monumentale, rijzige St.
Petruskerk. Het is een royale pseudo-basi-
liek met een diep middenkoor. De door
oorlogshandelingen verwoeste toren (ge
start in 1401) werd vervangen door een
verstrakt baksteenexemplaar, gereedge
komen in 1950. Enkele middagen per
week (14-16 uur) is het interieur te bezich
tigen. De vlaai met koffie smaakt uitste
kend, en ik wandel langs de belangrijkste
panden van de winkelstraten. Helaas sloeg
de HEMA onaangenaam toe bij een deftig
herenhuis van 7 traveeën met hoekblok-
ken, en zorgde voor een glazen 'doorge
zaagd weesmeisje' (beneden).
Ook winkels kunnen 'aangepast' worden
gerenoveerd, als het gaat om een nieuwe
pui (waar blijft het welstandstoezicht?). Het
in Neo-Renaissancetrant uitgevoerde ge
meentehuis is wat hard van structuur, en
dateert uit 1924.
Overloon
Iets ten noorden van Venray ligt Overloon,
dat bekend is geworden door 'the Battle of
Overloon'van. 1944. Hier ligt het Nationaal
Oorlogs- en Verzetsmuseum. Langs een
wandelroute veel oorlogstuig uit de
Tweede Wereldoorlog, druk bekeken
door belangstellende toeristen. In het
functionele museum (met veel glas) zijn
beelddocumentatie, uniformen en wapens
bijeengebracht, op goed niveau. Hier be
vond zich ook een centrum voor onderdui
kers. Videofilms in het museum maken al
les zichtbaar.
Deuxne
Langs Stevensbeek en Rips, voormalige
Peeldorpen, voert de Peelroute door de
Nederheide naar Deume (Noord Brabant)
de geboorteplaats van Antoon Coolen
(1897-1961). Daar werd ik verrast door mu
ziek en feestgedruis vanuit het aan de
straat gelegen Grote Kasteel, waar 's a-
vonds een reünie zou worden gehouden.
Dit is ongetwijfeld een idee voor het ac
tiveren van andere (geschikte) kasteelruï
nes in Nederland en daarbuiten. Het archi
tectonisch erfgoed zou op deze wijze ook
voor jongeren meer kunnen gaan beteke
nen. De hoofdmassa van dit kasteel dateert
uit de vijftiende eeuw, met kruisvensters
(baksteenwanden)
'De Wieger'
Deume is vermaard vanwege medicus-
pictor Hendrik Wiegersma (vgl. de film
'Dorp aan de rivier"). Tijdens zijn leven
werd zijn statige huis een trefpunt voor
kunstenaars uit binnen- en buitenland. Het
is nu te bezichtigen als Gemeentemuseum
'De Wieger'. Dit expositiecentrum voor
'klassieke' moderne kunst bevat veel kunst
uit het interbellum tussen 1918 en 1940. Het
expressionisme en realisme (Kruyder,
Zadkine, Charley Toorop) is sterk verte
genwoordigd.
De fraaie collectie volkskunst van wijlen
Wiegersma is zowel hier als in het Neder
lands Openluchtmuseum te Arnhem voor
de gemeenschap bewaard gebleven (fijne
collectie met de hand gesneden wandel
stokken en breischeden).
Aan de Liesselseweg ligt een fraaie
beltmolen, die nu als dierenspeciaalzaak
dienst doet. Een merkwaardig voorbeeld
van 'recycling'. Verder nog authentieke en
wat 'rijker' verbouwde arbeidershuisjes
aan dezelfde straat, die aan een verdwe
nen weverij van servetten herinneren.
Interessant is een oude, bouwvallige
boerderij van het langgeveltype die ik aan
de Snoertsebaan 37aantrof, op weg naar
Griendtsveen. Het heeft een wolfdak van
riet en pannen (bouwvallig), een langge
veltype met 2 inrijdeuren in de zijwand,
gepleisterd en wit geschilderd (kunstma
tige voegen). Twee leibomen bekronen
een beschuttende haag, die als een shawl
om het huisje ligt. Het zal wel niet bewaard
kunnen blijven.
Asten
Daarna volgt Asten, bekend vanwege de
klokken- en carillongieterij van Eysbouts
(niet te bezichtigen). Imposant is het raad
huis, ontworpen door de 'katholieke Ber-
lage': architect A. J. Kropholler (jongere
r-A?
Molen te Vlierden (Deume)
Heemschut, sept.-okt. 1989
15