Toen na de oorlog de stad weer opge
bouwd moest worden ontstond een strijd
over de vraag of alles zou worden geres
taureerd of dat de city geheel nieuw moest
worden gebouwd. Tenslotte werd beslo
ten om de historische binnenstad zoveel
mogelijk te herstellen, waarbij niet hoger
mocht worden gebouwd dan 20 m met uit
zondering van de torens en de koepels.
Dat heeft er toe geleid dat zowel het sil
houet als het stadsbeeld bijzonder rustig
is. Hoewel in Nederland deze restauratie
opvatting zeker weerstanden zou oproe
pen, is er in dit specifieke geval van Lenin
grad stellig iets voor te zeggen.
de zoon van Elisabeth II- hij overleed in
1762 - die van 1762 tot 1796 tsarina van
Rusland was, bloeide het Klassicisme:
De la Mothe ontwierp de Kunstacade
mie en Rinaldi bouwde het Marmerpa
leis.
Tijdens de regering van tsaar Alexan-
der I- van 1802 tot 1825 - wordt de
bouwkunst gekenmerkt door het Em
pire: het admiraliteitscomplex van Sa-
charowen de Beurs van De Thomon.
Het Nieuwe Bouwen
Daarna wordt de architectuur steeds uiter-
lijker, vormeiijker en weinig zeggend tot
De Petrus en Paulusvesting aan de Newa (foto H. Knijtijzer).
De keuze van het restaureren bracht
met zich mede een belangrijke herleving
van de oude ambachten en van die ontwik
keling en bloei van het vakmanschap ge
tuigen de prachtige gevels en de rijk ge
decoreerde detailleringen van de gepleis
terde gevels. In de 18e eeuw hebben de
Fries, de Vaal en de Witte de hollandse
baksteen als bouwmateriaal ingevoerd; de
bakstenen gevels werden gepleisterd en
in kleur gesausd: wit, rose, lichtblauw,
groen, rood, ocker of geel en dat steekt
prachtig af tegen de witte kozijnen en de
witte zuilen.
De oude binnenstad van Leningrad was
praktisch in één eeuw gebouwd, vandaar
dat de ontwikkeling van haar bouwkunst
zich in zeer korte tijd heeft voltrokken:
In de tijd van Peter de Grote - 1703 tot
1725 - was de monumentaliteit eenvou
dig, onopgesmukt en helder; het was de
tijd van Trezzini: Petrus en Paulus ves
ting en cathedraal.
Tijdens de regering van Anna Ivanova -
1730 tot 1740 - wordt de monumentaliteit
barokker en
Tijdens Elisabeth II- 1741 tot 1762 - ont
staat er een uitbundige monumentaliteit
van pracht en praal en zeer decoratief;
het is de tijd van Rastrelli: het winterpa
leis, het Smolnykloosteren op de hoek
van de Newsky Prospekt en de Moika
het paleis Stroganow.
Tijdens Catharina de Grote, een Duitse
prinses die getrouwd was met Peter III,
er tussen 1915 en 1925 weer een boeiende
stroming is te onderkennen: het Nieuwe
Bouwen. In het westen is het in het alge
meen weinig bekend hoe belangrijk de
bijdragen van de Russische architecten
aan het Nieuwe Bouwen zijn geweest: het
Russische paviljoen op de Parijse Wereld
tentoonstellingvan 1925, het ontwerp voor
het Leningrader dagblad van Wesnin, het
theater van Gegellowen Kritschewsky, het
stadion van Nikolsky en een aantal wo
ningbouwcomplexen.
Onder Stalin ontstaat na 1930 een archi
tectuurstroming die sterk overeenkomt
met die van Duitsland onder Hitier en
van Italië onder Mussolini; de schijn-
monumentaliteit van de macht.
Het is merkwaardig om te zien hoe in de
jaren na 1980 het Nieuwe Bouwen weer
terugkomt, zij het nog heel bescheiden.
Maar toch duidelijk herkenbaar in een
voortreffelijk havenkantoor met expedi
tiehallen, in een aantal fabrieksgebou
wen en ook in enige wooncomplexen,
die niet onderdoen voor Aalto's werk in
Finland en de Wolkenkrabber met de
aangrenzende woonblokken van J. F.
Staal in Amsterdam. Zou dat misschien
toch een voorbode zijn van een zich ver
anderende maatschappij in Rusland?
Langs de hoofdgrachten van de oude bin
nenstad staan prachtige adellijke paleizen
en voorname patriciërshuizen, terwijl het
historische stadsbeeld wordt beheerst
door de gouden koepel - ruim 100 m hoog
- van de Isaak-cathedraal.
Tussen het Winterpaleis en de gebouwen
van de Generale Staf ligt het enorme pa
leisplein, groter dan het St. Pietersplein in
Rome. De beide delen van de Generale
Staf zijn verbonden door de Triomfboog
ter herinnering aan de overwinning op Na
poleon terwijl op het midden van het plein
de bekende Alexanderzuil staat.
De Newsky Prospekt wordt gekenmerkt
door een voortreffelijk evenwicht tussen
het straatprofiel en de boeiende bebou
wing, met als hoogtepunt de Kazan-cathe-
draal met haar dubbele zuilenrijen, die als
twee armen zich uitstrekken naar de
Newsky Prospekt; zij werd tussen 1800 en
1810 gebouwd door Woro-nichin.
Wandelend langs de Newa kan intens
worden genoten van de Petrus en Paulus
vesting, de oude Beurs, het Universiteits
complex, de adellijke paleizen en het zo
merpaleis van Peter de Grote aan de
noordzijde en aan de zuidzijde van de
twee km lange Hermitage-gebouwen en
van het Admiraliteits-complex - de oor
spronkelijke scheepswerf van Peter de
Grote - met zijn gouden spits als afsluiting
van de Newsky Prospekt.
Leningrad is een prachtige stad en een
waardige zuster van Amsterdam.
september 1985
Plattegrond van Leningrad. Helemaal naar rechts loopt de (zwart ingekleurde)
Newsky Prospekt.
Crr^
O Of:'-
Heemschut, juti-aug. 1989
21
