Wfëk,
7 .W<S$
De vissershaven van Den Helder (foto A. Vermeulen).
Louter door toeval begon het fort de
aandacht te trekken van een groep bur
gers. Cultureel ambtenaar Cerard de
Vroome vertelt hoe dat kwam. 'Elk jaar or
ganiseren we een tentoonstelling met
beeldende kunst. Daar hebben we geen
vaste locatie voor. Op een gegeven mo
ment kwamen we op de gedachte de ten
toonstelling in het fort te houden, althans
we vonden dat we de mogelijkheid moes
ten onderzoeken. Vorig jaar hield boven
dien een vertegenwoordiger van de Stich
ting Menno van Coehoom een lezing over
de Napoleon-route. En dat was voor en
kele mensen onder wie ik aanleiding tot
oprichting van de Stichting Stelling van
Den Helder. Met een bredere doelstelling,
maar fort Kijkduin als speerpunt. We beo
gen behoud en restauratie van de Stelling.
En we willen het draagvlak daarvoor ver
groten door de forten voor het publiek
open te stellen. Er is een goede kans, dat
we naast de twee personeelsverenigingen
de derde gebruiker van fort Kijkduin gaan
worden. Dat de ruimte van de botenclub
gedurende de zomermaanden, als de bo
ten eruit gaan, opengesteld wordt voor het
publiek.'
Hergebruik
'Wel moeten we nog veel voorzieningen
treffen,' zegt De Vroome. 'Zoals electrici-
teit, veiligheidsvoorzieningen, trappen, het
fort moet ook nog helemaal ontsloten wor
den. Een gigantische klus. We hebben een
opzet gemaakt en zijn in overleg met het
ministerie van Cultuur en met de Rijks
dienst voor de Monumentenzorg.'
De Vroome heeft wel ideeën over her
gebruik van fort Kijkduin. Hij denkt aan
een horecafunctie, aan exposities. Het is
de bedoeling, dat het fort overgedragen
wordt aan de gemeente. Onder welke con
dities is nog niet bekend.
De gemeente Den Helder heeft pas
sinds kort de voorwaarden gecreëerd
voor een eigen monumentenbeleid. Er is
een Monumentencommissie opgericht. En
er komt een inventarisatie van monumen
ten die het behouden waard zijn. Kijkduin
echter is al rijksmonument, net als de vuur
toren, een juweel van vormgeving overi
gens, dominerend in de wijde omgeving.
De toren staat vlak bij Fort Kijkduin, dat
het vooral van zijn interieur moet hebben.
Bij de bouw van het fort werden destijds
onder andere Spaanse krijgsgevangenen
ingezet. Het doel van Kijkduin was tweele
dig: vuur uitbrengen op het Marsdiep en
een vijandelijke nadering uit het zuiden af
slaan. Daartoe werd een reduit gebouwd,
waarin verdedigers zich bij een beleg in
laatste instantie konden terugtrekken.
Daaromheen werd een 'droge gracht' aan
gelegd: water was nu eenmaal niet moge
lijk in hoog, zanderig terrein. Het reduit
met een klein deel van de droge gracht
bestaan nog steeds. In 1897 werd een sta
len koepel geplaatst, aan één stuk gego
ten, die ook nog intact is.
De vuurtoren bij Den Helder (foto Mediafoto
Den Helder).
Rijkswerf
Wie Den Helder zegt, denkt aan de ma
rine. Een bezoek aan de Rijkswerf - ook in
de excursie van 7 oktober opgenomen -
maakt duidelijk dat hier ook een interes
sant stuk geschiedenis ligt. Van de voor
lichter, die me rondleidt, begrijp ik, dat de
zestienhonderd personeelsleden van de
Rijkswerf geen marinemensen zijn, maar
'gewone' ambtenaren die werken voor
slechts één opdrachtgever: de marine. Ik
zie een enorm dok. Niet zo maar een, maar
opgeleverd in 1825 en thans het oudste
nog in gebruik zijnde in Europa.Er ligt
een onderzeeër in, de eerste die ik ooit
zie. Het is meteen ook de oudste in de
NAVO, die nog in gebruik is.
In het enorme bassin in het midden van
de werf liggen twee marineschepen. Zijn
ze toevallig in de Golf geweest? Nee, die
niet, maar wel net zo een. De voorlichter
legt me het verschil tussen een mijnenja-
ger en een mijnenveger uit. Een mijnenja-
ger is modem - enthousiast vertelt hij over
de mogelijkheden ervan - een veger een
beetje passé (en dus interessanter qua mo
numentenzorg, denk ik). We lopen verder.
Een ander, nog veel groter dok, ook zeer
oud, ook met een onderzeeër in de revisie.
Er valt hier zeker wel een stukje ge
schiedenis te vernietigen...
En dan had ik het nog niet over de 'schil'
van gebouwen, die de Rijkswerf omrandt.
Stijlvolle architectuur, die zeker behouden
moet blijven. Er zal enige strijd voor nodig
zijn, want de Rijkswerf gaat verhuizen,
naar de andere kant van Het Nieuwe Diep.
Het is nog niet helemaal duidelijk wat
Defensie met de oude werf wil. Er is een
plan om de gebouwenrand en de dokken
in te richten als een technisch marinemu
seum. 'Het grote bassin,' had cultureel
ambtenaar Gerard de Vroome eerder ge
zegd, 'is heel geschikt als zeejachthaven.
Er is een verbinding met de open zee. Je
hoeft slechts één brug te passen.'
Heemschut, juli-aug. 1989
15
