Den Helder 'ontdekt'
§ÊtïM
BERTFRANSSEN
Provinciale Commissie van Noord-Holland organiseert excursie
naar Gibraltar van het Noorden
W^Wm
Op 7 oktober organiseert de Provinciale Commissie van Noord-Holland een excursie
naar de Marinestad Den Helder. Is dit aan het uiterste puntje van Noord-Holland gelegen
stadje tegenwoordig ook al een monumentenplaats? Ja en nee. Wie prachtige achttiende-
eeuwse geveltjes wil zien zoekt tevergeefs in Den Helder. Maar de stad heeft een rijke
historie, verbonden met zeevaart en indrukwekkende verdedigingswerken.
De bevolking van Den Helder was op zijn
zachtst gezegd tot voor kort niet erg monu-
mentbewust, zegt voorlichtingsambtenaar
Heieen van derSluys: 'Ik kom uit Rotter
dam, ik woon pas een jaar in Den Helder.
Maar Rotterdammers zijn enorm trots op
hun stad. Heldenaren daarentegen spre
ken vaak in negatieve termen over hun
stad. Het zijn nuchtere mensen, ze houden
niet van opscheppen. Wel is het opvallend
dat ze bij wijze van spreken niet buiten de
Lange Jaap kunnen, de vuurtoren, die met
64 meter de hoogste van Europa is. Hij
stamt uit 1877. Maar Den Helder steekt zijn
licht beslist te veel onder de korenmaat.
Toen ik hier kwam wist ik niet dat hier een
fantastisch strand was. Het is zo puur hier,
je kunt hier prachtige wandelingen maken.
Zo'n 20.000 Duitsers, die in de stad een
buitenhuisje bezitten, hebben die mening
blijkbaar ook. Heieen van der Sluys: 'Ze
vinden het heerlijk om hier in het weekend
frisse lucht in te kunnen ademen of met
storm en regen in oliepakken over het
strand te lopen.'
In de gedachtengang van defensie-ex
perts is de ligging van Den Helder natuur
lijk uniek. Men spreekt wel over het Gi
braltar van het Noorden. Ook keizer Napo
leon leek te watertanden toen hij in 1811
een bezoek aan de stad bracht. Hij gaf op
dracht tot de bouw van een ring van forten,
met elkaar verbonden door in het water
gelegen wallen. Nu bekend onder de
naam Napoleon-route.
Lange tijd had men gemeend dat Den
Helder het ook wel zonder verdedigings
werken kon. Een eventuele vijand kwam
gegarandeerd vast te zitten in het moeras
sige gebied ten zuiden van de stad. Dacht
men. Maar toen in 1799 Engelse en Russi
sche troepen bij Groote Keeten ons land
binnendrongen konden ze toch tamelijk
ongehinderd oprukken tot in Den Helder.
Dat was een streep door de rekening en
een aanmoediging om toch eens actiever
te worden. Door het besluit van Napoleon
werden onder meer de nog altijd be
staande forten Kijkduin, Erfprins en Dirks
Admiraal gebouwd. Ze zijn in de excursie
van 7 oktober opgenomen.
De linie van Napoleon bewees haar be
staansrecht één keer. Dat was in de winter
van 1813/14 toen alle Franse troepen in
Noord-Holland zich hadden teruggetrok
ken op twee forten in Den Helder. Na een
belegering verleenden de Franse vrijge
leide aan de troepen van de prins van
Oranje.Onder koning Willem I werd de
linie voltooid, in 1827.
Kijkduin
Zoals zo vaak: de forten lagen tientallen
jaren practisch onopgemerkt door het pu
bliek in het landschap. Laat staan dat men
er enige monumentale waarde aan toe
kende. De forten werden officieel in 1949
als verdedigingswerken opgeheven. Maar
zijn nog wel in handen van Defensie. Het
meest interessante fort, Kijkduin, wordt de
laatste 12 jaar voornamelijk gebruikt door
een auto- en een botenclub van de perso
neelsvereniging van de Rijkswerf in Den
Helder.
Fort Kijkduin in Den Helder. Op de foto wordt wel duidelijk, dat het fort deel uitmaakt van de Napoleon-route (foto Jeroen van Bergen).
14
Heemschut, juli-aug. 1989
