Villa Windlust bedreigd
LEO VAN DER MEULEN
De Hoop en de Salamander
staan achter elkander,
het Hert zo U ziet,
staat aan d'andre kant van de Vliet.
Aldus luidde een oud rijmpje in het dorp Veur, in 1938 met Stompwijk opgegaan in het
huidige Leidschendam, waarin de drie industrie-molens, staande aan de Leidse kant van
de sluizen, bezongen werden. De Hoop en de Salamander waren houtzaagmolens. De
Hoop brandde begin deze eeuw af, het Hert, een korenmolen, werd later afgebroken om
plaats te maken voor een moderne graanmalerij. Over bleef dus de Salamander waar
over straks nog meer.
De eigenaar van de houtzaagmolens het op
het einde van de achttiende eeuw een
groot, eenvoudig vormgegeven maar toch
zeer karakteristiek en representatief huis
neerzetten. De villa werd zeer toepasselijk
Windlust genoemd, de wind immers was
dè bestaansbasis van de houtzagerij en
deze leverde weer het kapitaal op waar
mee het huis werd gebouwd. Door ons nog
onbekende oorzaken ging het in de hout
handel annex zagerij na de oorlog geleide
lijk bergafwaarts. De molen, nog kwets
baarder met zijn vele uitstekende houten
onderdelen dan het huis, verviel het snelst.
Ook het huis ontkwam echter niet aan de
(opzettelijke?) verwaarlozing.
Enkele jaren geleden legde de laatste
eigenaar van molen èn huis het hoofd
voorgoed te rusten. De molen, gelegen
tussen de Vliet en tuinderijen, kwam in
handen van een project-ontwikkelaar, die
voor het gebied waarin molen en huis ge
legen waren grootse nieuwbouwplannen
klaar had liggen. Het huis bleef als opge
deelde woning in handen van de nazaten
van de laatste houtzager. Menigeen
vreesde het ergste voor de molen, maar
als een soort deus ex machina presen
teerde de project-ontwikkelaar een plan
om de molen te demonteren en na het ver
werven van de nodige fondsen dichter bij
het water weer op te bouwen. Hij deed
daartoe zelf nog eens een flinke duit in het
restauratie-zakje. Het lukte allemaal maar
net op het nippertje maar de toekomst van
de molen is nu veilig gesteld. Met de her
bouw is begonnen. Wie schetst derhalve
de verbazing van ondergetekende, en met
hem vele andere cultuur-historisch be
wuste Leidschendammers, toen enkele
weken geleden in de plaatselijke pers het
bericht opdook dat de huidige eigenaar
van Windlust, de heer Koerts, zich ge
noodzaakt ziet een sloopvergunning voor
het huis aan te vragen. Hij wil wel restaure
ren, het plan is al klaar en door 'Zeist'
goedgekeurd, maar heeft geen geld. Geld
gebrek mag volgens ons echter nooit een
reden zijn een dergelijk in het oog sprin
gend pand, zo mooi gelegen en dat nog
wel in een dermate monument-arme ge
meente als Leidschendam maar af te bre
ken.
Wij zijn tevens van mening dat molen en
huis onlosmakelijk met elkaar verbonden
zijn. De Salamander zou wel eens de enige
bovenkruier-balkenzager, op zich al een
zeer zeldzaam molentype, in Nederland
kunnen zijn waarvan het bijbehorende mo
lenaarshuis nog volledig intact tot ons ge
komen is. Bouwhistorisch betekent af
braak in onze ogen dan ook zoiets als am
putatie.
De kwestie heeft plaatselijk de gemoe
deren èn de pennen al behoorlijk in be
roering gebracht. Velen zijn het in ieder
geval oneens met de burgemeester die
betoogt dat Windlust nog slechts rijp is
voor de sloop.
Onder die velen is als landelijk vereni
ging ook Heemschut, van de zijde van
onze Bond is intussen een bezwaarschrift
tegen het afgeven van een sloopvergun
ning door de minister ingediend. De au
teur van dit artikel probeert plaatselijk be
langhebbenden en geïnteresseerden te
bewegen tot het indienen van een be
zwaarschrift, zodat we over een jaar of
twee het volgende rijmpje kunnen decla
meren:
Villa Windlust en de Salamander
hoorden eeuwenlang al bij elkander,
van slopen kwam gelukkig niets terecht
dat pleit werd mede door Heemschut be
slecht.
Tweede Kamer
In haar bezwaarschrift ingediend bij de
gemeente Leidschendam wijst Heemschut
op de plaatselijke armoede aan monumen
ten en verder op een raadsbesluit uit 1986
op grond waarvan alle monumenten, die in
slechte staat verkeren moeten worden ge
restaureerd. In datzelfde besluit staat, dat
Windlust als eerste daarvoor in aanmer
king komt. Argumenten daarbij zijn, dat dit
goed zou aansluiten op de herbouw van
molen De Salamander, de restauratieplan
nen voor Windlust het meest concreet zijn
en restauratie hard nodig is omdat het
pand in zeer slechte staat verkeert. Heem
schut heeft een afschrift van het bezwaar
schrift gestuurd naar de vaste Tweede Ka
mercommissie voor Welzijn en Cultuur.
(Red.)
Beide foto's gemaakt door de heerL. v.d. Meule sr.
Heemschut, maart-april 1989
35
