Zutphen open
monumentenstad
Beeldbepalend
Deze verdieping rustte als het ware op de
kolossale orde die tot en met de vierde
verdieping liep. Deze laatste verdieping
was wit. De ramen waren kleiner dan op
de andere verdiepingen. Het geheel werd
afgesloten door een kroonlijst.
Het interieur was van oorsprong op de
eerste vijf verdiepingen gelijk. Een grote
hal die werd ondersteund door gietijzeren
zuilen van het merk 'Gutenhoferhutte',
waarover ijzeren balken lagen. Op de be
gane grond ondersteunden deze balken
troggewelven. Met het verloop van de ver
diepingen werden de zuilen smaller en
korter. Op de zolderverdieping waren ze
ongeveer half zo dik als op de begane
grond. De zuilen waren door de vloer heen
aan elkaar geschroefd. De kapconstructie
rustte in deze zuilen. Hoewel het gebouw
een flauw hellend dak had, was het vanaf
de straatkant niet te zien.
De oorspronkelijke plattegrond was in
de loop der jaren opgegaan in de brij die
het complex in het midden vormde. Aan
de gietijzeren zuilen te zien was het een
rechthoekig, niet al te diep gebouw met
een uitbouwtje aan de rechterachterkant.
muur met bogen en al nog zichtbaar was.
Het trappenhuis stamde uit een verbou
wing uit 1930 waarbij Looiersgracht 47 en
49, Passeerdersstraat 42-44 en Lijnbaans
gracht 207 met elkaar verenigd werden.
De verbouwing werd uitgevoerd door de
architect Fred Huisman. In 1941 werd deze
weer aangetrokken; de tien panden in het
bezit van Kiene werden met elkaar ver
bonden. Zo ontstond de situatie zoals die
was toen met de sloop van het gebouw
werd begonnen.
Toen Kiene het gebouw verliet, werd er
gezocht naar een nieuwe eigenaar die het
complex zou willen behouden. De vraag
prijs was 3 miljoen. De enige geïnteres
seerde was een hoteleigenaar, maar deze
wilde het complex afbreken. De gemeente
wilde het wel kopen, maar kon niet het
vereiste bedrag vrijmaken. Monumenten
zorg stelde aan de gemeenteraad voor het
complex als gemeentelijk monument aan
te wijzen. Deze panden waren beeldbepa
lend; dat wil zeggen dat er binnen het
stadsvemiewingsfonds subsidies voor res-
Gebouw Hercules aan de Looiersgracht, gebouwd in de stijl van een Italiaans palazzo (foto
A.K. Lemstra).
Hier stond namelijk op de zolderver
dieping een extra zuil om het dak te dra
gen. Op de overige verdiepingen werd het
plafond op die plaatsen gedragen door de
buitenmuur. Wie het gebouw had laten
bouwen, of welk bedrijf er vanaf 1888 in
zat is niet bekend.
In de loop der jaren heeft het interieur
enkele veranderingen ondergaan. Het eer
ste wat over het gebouw bekend is, is dat
het in 1897 verbouwd werd. In 1902 werd
de schoorsteen aangebouwd. In 1921 was
Looiersgracht 49 in bezit van Kiene; de
eerste verdieping werd omgebouwd tot
kantoor. Het ontwerp kwam van de archi
tect K.P. Tholens. (de blauwdrukken wor
den bewaard in het gemeente-archief.) De
constructie werd grotendeels in muren in
gepakt. Er kwam een nieuw trappenhuis
en een entree op de begane grond. Uit
1921 stamde ook de deur in het midden
van de gevel. Op de eerste verdieping
kwamen diverse kantoorruimten.
Het grote trappenhuis aan de linkerkant
van de achtergevel is niet tijdens deze ver
bouwing tot stand gekomen. Dat het een
verbouwing betrof, was hier duidelijk te
zien door het feit dat de oorspronkelijke
tauratie ter beschikking stonden. Monu
mentenzorg was van mening, dat het te be
schermen stadsgezicht Jordaan ernstige
schade zou lijden van het uitvoeren van de
sloop. In plaats van het markante silhouet
van de Kiene fabrieken zal op deze plaats
nu een lichtgeel bakstenen flatgebouw
verrijzen. Was er geen enkele mogelijk
heid om tenminste de Hercules te behou
den? Het gebouw was precies even hoog
als de geplande flats. Constructief gezien
was er geen enkele reden het gebouw af
te breken; en gezien de indeling van de
ruimten was het mogelijk er een nieuwe
functie voor te vinden. Men heeft nu om
financiële redenen een belangrijk indus
trieel monument gesloopt. En dat terwijl de
Jordaan een beschermd stadsgezicht is.
Deze bescherming reikt kennelijk nog niet
tot industriële monumenten. Men kan niet
zeggen dat de flats, die ervoor in de plaats
gebouwd worden, de sfeer van de Jordaan
ten goede komen.
Annekahne Lemstra is kunsthistorica te
Leiden en liep vorig jaar stage bij het Ge
meentelijk Bureau Monumentenzorg in
Amsterdam.
Doorkijkje naar de St. Walburgskerk in Zut-
phen (foto Streek VW Achterhoek).
Op zondag 21 mei presenteert de histo
rische binnenstad van Zutphen zich -
voor de vierde maal - als open monu
mentenstad.
Van 12.00 tot 17.00 uur zijn de histori
sche kerken, de beroemde Librije, de
middeleeuwse Burgerzaal, het histo
risch museum, het museum Henriëtte
Polak voor 20e eeuwse kunst en waar
schijnlijk het drukkerij-museum (oude
drukpersen in werking) geopend en
gratis toegankelijk.
In alle gebouwen klinkt zang, muziek
of orgelspel; o.a. Bert Matter op het
Baeder-orgel in de Walburgkerk. De
kunstenaars Maïté Duval, Thierry Rijk-
hart de Voogd, Joop te Riele e.a. hou
den open dag in hun ateliers evenals
enkele vooraanstaande ambachtskun
stenaars (reparatie historische klokken
en speeldozen, oude muziekinstrumen
ten en zilversmeden). Terwijl het caril
lon speelt en op straat kan worden ge
schaakt, vinden stadsrondleidingen
plaats door restauratie-architecten,
VW- en IVN-gidsen, Een particulier
project (hofjeswoningen) en enkele
oude tuinen kunnen worden bezocht.
Ook voor kinderen is het een en ander
te doen. De bond Heemschut is met
een stand aanwezig in de Burgerzaal.
Programma's en alle informatie be
treffende deze rustige, feestelijke zon
dag zijn vooraf en op de dag zelf ver
krijgbaar bij het VW-kantoor in het
Wijnhuis, Groenmarkt 40, tel. 05750-
19355.
Heemschut, maart-april 1989
33
