Heemschut
Hoogste Europa Nostra Prijs
naar Utrecht
Metselaar bezig met metselwerk aan
gewelf in de Nicolaikerk.
LEO VAN DER MEULE
Heemschut droeg vijf kerken-project in Utrecht voor
De vorig jaar gereed gekomen zeer omvangrijke restauratie van vijf uit de Middeleeu
wen daterende Utrechtse binnenstadskerken is door Europa Nostra onderscheiden met
de hoogste onderscheiding van deze organisatie: de zilveren medaille. Deze medaille,
waarvan erin Europa nog 7 worden uitgereikt, werd toegekend op voordracht van
Heemschut, het Nederlandse lid van de overkoepelende Europese organisatie van parti
culiere monumenten-instellingen. Drie 'diploma's van verdienste' gingen naar de restau
ratie van een tolhuis in Corinchem, de bescherming van de omgeving van de St. Janskerk
in het hart van Gouda en de restauratie van de 19e eeuwse villa 'Ma Retraite'in Zeist.
Uit de in totaal ruim 200 inzendingen voor deze prijzen werden er 45 uitgekozen. De
zilveren medailles kwamen terecht in België, de Duitse Bondsrepubliek, Frankrijk,
Griekenland, het Verenigd Koninkrijk en Nederland. Vorig jaar ging deze hoogste prijs
ons land voorbij. Wel gingen er toen op voordracht van Heemschut diploma's naar de
restauratie van het Agnietenhof in Zutphen en de Markiezenhof in Bergen op Zoom. De
prijzen werden evenals vorig jaar weer mogelijk gemaakt door American Express, die
zich al jaren inzet voor het behoud van monumenten. De restauratie van de vijf kerken
heeft 20 jaar geduurd en liefst 83 miljoen gekost. Zij stond onder leiding van architect T.
van Hoogevest uit Amersfoort en werd uitgevoerd door aannemer H. J. Jurriëns BV te
Utrecht. De zilveren medaille wordt in mei in Utrecht uitgereikt.
De Dom, officieel de St. Maartenskerk ge
heten, en de Janskerk behoren beide, of
althans hun romaanse voorgangers, tot het
z.g. kerkenkruis, zoals door bisschop Ber-
nold van Utrecht in de eerste helft van de
elfde eeuw uitgevoerd.
De Nicolaï-, Jacobi- en Buurkerk zijn
vanouds parochiekerken. De Buurkerk is
zelfs de oudste parochiekerk van de stad,
zij wordt al vóór het jaar 1000 genoemd, en
heeft altijd in het meest wereldlijke, bedrij
vige gedeelte van de binnenstad gestaan.
Alle kerken hebben zich ontwikkeld uit
een romaanse voorganger, of zijn op diens
fundamenten in gothische stijl herbouwd.
Alleen de Janskerk heeft in haar schip het
romaanse uiterlijk bewaard.
Eigenaar van de vijf kerken was, en is, de
Hervormde Gemeente. Zij was het, die er
gens in de zestiger jaren het belangrijke
besluit nam de kerken niet te slopen of
verkopen maar te behouden niet enkel als
monument, als beeldbepalend overblijfsel
in een steeds sterker onkerkelijke samen
leving, maar als levende in gebruik zijnde
kerk, openstaand voor wie maar binnen
komen wil.
Religieuze functie bleef behouden
Een goede verdeling van de aandacht
over binnenstads- en buitenwijkkerken én
het in stand houden van grotere en klei
nere gebedsruimten vormden een belang
rijk bestanddeel van de aanpak. De ker
ken werden in het kader van de restaura
tie vrijwel alle van goed geoutilleerde ne
venruimten voorzien, die het mogelijk
maakten ook de meer wereldlijke activi
teiten van de gemeenten vanuit de diverse
wijkgebouwen terug te brengen in de ker
ken. Het tevens restaureren van de orgels
verhoogde de gebruikswaarde van de
kerken voor de eredienst en muziekuit
voeringen losstaand daarvan. Door het
aantrekken van medegebruikers en een
tamelijk intensief verhuur-beleid kon een
sluitende exploitatie verkregen worden en
bleef de primaire godsdienstige functie
van vier van de vijf kerken behouden.
Slechts de Buurkerk kreeg een volledig
buitenkerkelijke bestemming als Nationaal
Museum van Speelklok tot Pierement en
ontvangstruimte voor allerlei officiële ge
legenheden. Om het zicht op de gewelven
te handhaven en eveneens de tempera-
tuurbeheersing in het museum te verge
makkelijken werd een galerij in dwars
beuk en zijbeuken aangebracht, hoog zes
respectievelijk vier meter, waaronder de
museumruimten zijn gesitueerd. Bouw-
(Lees verder op pag. 9)
In dit nummer o.a.:
12
16
18
20
24
28
31
Foto omslag:
Redactie:
Drs. J. Kamerling, eindredacteur
Drs. A. M. ten Cate
Dr. E. Jans
Vaste medewerk(st)ers:
J. Th. Balk, Amsterdam
R. Dinger
S. van Dockum, Leiden
Drs. H. C. Franssen, Amsterdam
Drs. J. Huysmans, Utrecht
Drs. P. Karstkarel, Leeuwarden
Drs. O. van der Klooster, Amsterdam
D. van der Meulen, Assen
Drs. L. van der Meule, Den Haag
R. Lureman, Doetinchem
Drs. W. J. Pantus, Nijmegen
Ing. A. Reitsma
G. Spruit, Amsterdam
Correspondentieadres
Bond Heemschut:
Nieuwezijds Kolk 28,
1012 PV Amsterdam;
tel. 020-225292 (secr. en juridische zaken)
tel. 020-230994 (eindredactie)
tel. 020-230994 (ledenadministratie)
Postgiro 124326
Lidmaatschap 50,-per jaar
Voor 65+ 35,- en voor 30" 25,-
Opzegging alleen vóór 1 december.
Correspondentie voor advertenties:
Bosch Keuning: Channa Molenaar
Postbus 13740 AA Baarn
tel. 02154-8 23 45
gironummer 4988
Grafische verzorging
grafische bedrijven
Bosch Keuning - Baarn
Lay-out: Henk West ra
Heemschut bezorgd over stads- en dorps-
6
7
11
gezichten
Nieuwe Monumentenwet van kracht
Brakkenstein slaat alarm
Gebrandschilderd glas bedreigd
De kerk van Wemeidinge
Beeldkwaliteitsplan in Loppersum
Zure regen en monumenten
Restaureren van majolica-tableaus
Stads- en dorpsvernieuwing
Fondsenwerving en monumenten
Het gerestaureerde interieur van de Utrechtse
Jacobikerk (fotodienst gemeente Utrecht).
Jaargang 66,
no. 1/2, januari-februari 1989
Heemschut verschijnt minimaal 6x per jaar
Tijdschrift van de Bond Heemschut
opgericht in 1911
Beschermvrouwe
H.M. Koningin Beatrix
Heemschut, januari-februari 1989 5
