Restauratie
werkvakanties
Vervolg-cursus
gemeentelijke
monumentenzorg
allure krijgen als nooit tevoren. 'Nieuw' en
'allure', het zijn woorden, die de Veendam-
mer als muziek in de oren klinken.
Tijdsbeeld II
Het was in 1980, dat enige bestuursleden
van het Veenkoloniaal Museum in Veen-
dam zich in het zadel van hun rijwielen he-
sen. Al voor de derde keer gingen zij op
inspectie. Hun doel was om met eigen
ogen te registreren hoeveel 'schippershui
zen' hun gemeente nog rijk was. Van alle
Veenkoloniale 'monumenten' achtten zij
die het meest bedreigd. Een ontwikkeling,
die hen met zorg vervulde. Van de bloei
ende veenkoloniale zeevaart, waarin
Veendam en Wildervank een centrale rol
speelden, waren nauwelijks nog sporen in
het dorpsbeeld te ontdekken. Alleen de
schippershuizen vormden een boeiende
herinnering. Al in het begin van deze eeuw
signaleerde burgemeester De Zee, dat het
hier om een verdwijnend cultuurbezit
ging.
In één van zijn 'Wandelingen door oud-
Veendam'merkte hij op: 'de donkerbruine
schippershuizen met breeden gevel en
krimp verdwijnen het een na het ander en
de oude zandweg, waar zij eertijds aan
grensden, is gepromoveerd tot een bree-
dere verkeersbaan met moderne wegbe-
dekking.'
De balans na de fietstocht was snel op
gemaakt. Aan de diepen bevonden zich
nauwelijks schippershuizen, die deze
naam nog met ere konden dragen. Op hun
eerste tocht, vijf jaar geleden, telden zij er
nog achttien. Drie jaar later vijf. Met ge
prangd gemoed wendde men zich tot de
verantwoordelijke bestuurders. Die lieten
niet slechts waardering blijken voor het
werk der fietsende dorpsgenoten, maar
hadden ook een wenkend perspectief.
Was het niet verstandiger om de herinne
ringen in hout en steen te laten verrijzen
aan het Veendam van de toekomst, de
nieuwe wijk SorghvlietGrenzend aan het
eerder geschilderde Borgerswold was het
woonklimaat ideaal te noemen. Met vijver
en gazon. Wat was nu mooier om hieraan
schippershuizen-nieuwe-stijl te bouwen
naar authentieke tekeningen en met au
thentieke stenen van dezelfde huizen, die
aan het kanaal waren afgebroken. De ge
schiedenis vervolmaakt. Waar werd op
rechter trouw aan het verleden ooit gevon
den?
De museumbestuurders hoorden het
wat bedremmeld aan. Mooi was het wel.
Het smeedijzeren jaartal 1792 op de muur
van het fraaie kapiteinshuis imponeerde.
Het deed het verleden herleven. Maar een
vijver was toch geen kanaal! En een schip
pershuis toch geen kerk of kasteel! In hun
ogen was het aardige van deze huizen aan
de 'diepswal', dat zij op hun eigen wijze
vertelden van de schipperij overzee en
van de welvaart van de kapitein-reder.
Hier moesten ze wel even aan wennen. De
bestuurders gaven te kennen het begre
pen te hebben. Nostalgie.Ze toonden be
grip... veel begrip.
Tijdsbeeld III
We schrijven 1987. Zo'n 200 Veendammers
lopen op een kille zondagmiddag in pro
test door het plaatselijke Julianapark. We
zeiden het al, de echte Veendammer raakt
nooit uitgekeken op zijn eigen woonstee.
Ook Heemschut is vertegenwoordigd in
de persoon van de te vroeg overleden Piet
de Vrieze. Met brede armgebaren maakt
hij duidelijk, dat verzet geboden is. Wat is
er aan de hand? Juist de Veendammer be
stuurders verstaan toch als geen ander de
tekenen des tijd! Dempten zij geen kana
len om de auto vrij baan te geven? Zij wa
ren het toch die het voormalige turfland
herschiepen in een magistraal recrea
tiepark! En thans ontfermen zij zich over
de consument van Stad en Lande. Woor
den als 'nieuw' en 'allure' zijn in feite on
toereikend om te schetsen wat ér staat te
gebeuren. Consumeren is parkeren. Deze
beproefde wijsheid is de Veendammers
op het lijf geschreven. Weliswaar is er wat
gemurmel van een enkele oude: sociaal
democraat in deze rode gemeente, maar in
Veendam lijken de panelen niet te schui
ven, maar weg te suizen. Wilde men tot
voor kort de naam Veendam het liefst ver
vangen door Parkstad, thans gaat de bijl in
een park om de consument zijn auto te
laten stallen. Er zijn weliswaar vbldoende
parkeerplaatsen, maar het evenwicht is
zoek, zo laten de bevoegde planologen
weten. Door het nieuwe koopparadijs
wordt Veendam topzwaar. Waar een park
is, heerst de stilte. En die is fnuikend voor
een dynamische koopstad als Veendam
gaan worden.
De Vrieze en zijn sombere próces-
siegangers delen deze postmoderne visie
niet. Zij vinden het park de bekroning van
In de maanden juli en augustus organiseert
de Nederlandse Vereniging van Monu
mentenzorgen wederom de populaire
restauratie werkvakanties voor jpngeren
in eigen land.
Deze 'doe-vakanties' behoren met een
deelnameprijs van 140,- voor twee we
ken tot de categorie low-budget vakanties.
In deze prijs is tevens begrepen een cultu
reel nevenprogramma, dat de deelnemers
laat kennis maken met de zorg voor de
monumenten in het algemeen en met di
verse interessante projecten in de directe
omgeving van het vakantieproject.
Aantal en aard van de projecten worden
afgestemd op de belangstelling en de
voorkeur van de deelnemers; in de afgelo
pen jaren is gewerkt aan kastelen, buiten
plaatsen, industrieel archeologische mo
numenten zoals steenbakkerijen e.d., ver
dedigingswerken en woonhuizen.
Onder deskundige leiding worden de
meest uiteenlopende werkzaamheden ver
richt zoals metselen, voegen, timmeren en
schilderen waarbij enthousiasme meer telt
dan vaardigheid. Deelname staat open
voor jongens en meisjes van 16 tót ca. 24
jaar.
Gezien de beperkte plaatsruimte is tijdige
aanmelding gewenst vooral omdat het
aantal jongeren per project veelal niet ho
ger is dan 12.
Een folder met nadere informatie over de
kampen en data kan worden aangevraagd
bij het secretariaat van de NVMz, postbus
82.390, 2508 EI 's-Gravenhage; telefoon:
070-503162.
Veendams historische ontwikkeling. Drie
'lanen' groeiden in de loop der jaren uit tot
echte verbindingswegen tussen Ooster
en Westerdiep. De Kerklaan, thans Kerk
straat, werd daarvan de belangrijkste. In
het laatste kwart van de vorige eeuw ont
wikkelde zij zich tot een echte hoofdstraat.
De belangrijkste neringen kwamen hier,
het raadhuis vond er zijn plek. Tussen de
beide woonlinten aan de diepen ontstond
een natuurlijk centrum.
De Veendammers waren daarmee niet
tevreden. Rond het nieuwe centrum kwam
een groene omzoming in de vorm van een
'landscape garden'. Zo'n dertig jaar later
werd deze 'groene long'opgenomen in
een opvallende dorpsuitleg. Winkelstraat,
raadhuis, kerk en begraafplaats werden
door een boeiend park met elkaar verbon
den. Veendam was een ongewone veen
kolonie met een groene kem geworden.
Om dat karakter te behouden kwam
Heemschut, gesteund door vele Veendam
mers, in het geweer. Tevergeefs, naar in
middels is gebleken. 'Nieuw' en 'allure' zijn
in Veendam met de toekomst, niet met het
verleden verbonden. Toegegeven, het ge
rucht is van zeer apocrieve aard, maar het
verhaal wil dat Onze Lieve Heer zelf Petrus
moet hebben gewaarschuwd: 'Petrus,
houd onze oude hemelpoort goed in de
gaten, want als ik me niet vergis is er een
Veendammer in aantocht.
Harm van der Veen is voorzitter van de
Stichting Veenkoloniaal Museum
De Nationale Contactcommissie monu
mentenbescherming (NCM) gaat samen
met het nationaal restauratiefonds een ver
volg-cursus organiseren op de instruc-
tiedagen rond het thema 'Gemeentelijke
monumentenzorg in de praktijk'. De be
langstelling voor de basiscursus was erg
groot. De voortgaande ontwikkelingen
rond het monumentenbeleid maken een
vervolg-cursus zeker zinvol. Daarnaast zal
er ook een cursus worden gepresenteerd
over de financiële en fiscale aspecten van
het restaureren.
De basiscursus wordt in geactualiseerde
vorm herhaald voor nieuwkomers. Ten
slotte zal ook het bekende handboek 'Ge
meentelijke monumentenzorg in de prak
tijk' in het najaar worden herdrukt.
De cursustarieven zijn nogal fors ver
hoogd. Bij de NCM aangesloten organisa
ties als Heemschut kunnen echter een kor
ting van 65,- verlenen voor elk cursuson
derdeel. Daarmee wordt de basiscursus
230,-. de vervolg-cursus (incl. documen
tatiemap) 205,- en de cursus 'financiële
en fiscale aspecten van het restaureren
140,-
Nadere informatie (folder en aanmeldings
formulier) bij de NCM, tel. 020-277706
Heemschut, maart-april 1988
21
