Invullingen in stads- en dorpskernen
STADS- EN DORPS VERNIEUWING j
L. W. BARNEVELD
P. REIJENGA
'In het oude is het nieuwe verborgen, in het nieuwe wordt het oude onthuld'
Vrij naar Augustinus
Onze leefomgeving is als gevolg van maatschappelijke ontwikkelingen voortdurend aan
veranderingen onderhevig. In de wording van deze omgeving is een aantal kwaliteiten
van onvervangbare waarde meegegeven. De veranderingen roepen voor een deel de
vraag op of de eraan ten grondslag liggende functioneel-economische motieven opwe
gen tegen hun konsekwenties voor de belevingswaarde van de betreffende omgeving,
dan wel heimelijk dienen als vorm-oorzaak voor beoogde ruimtelijke effecten. Naast
positief te waarderen ontwikkelingen kan dit veranderingsproces in onze binnensteden
ook leiden tot verlies van ruimtelijke en cultuurhistorische waarden met het risico, dat
karakter en beeld van gehele steden verschralen. Dit wordt in hoge mate bepaald door
de kwaliteiten van de oude centra, waar de hoogtepunten van het stedelijk leven zich
afspelen.
eigentijdse vormgeving, mits functie,
hoofdvorm, afmetingen, schaal, en materi
aalgebruik harmoniëren met de omgeving.
Het gaat hier namelijk om onze gezamen
lijke geschiedenis, die onontbeerlijk is
voor een echte visie op de toekomst en
deel uitmaakt van onze cultuur en dus niet
om zaken die uitsluitend materiële en eco
nomische waarden bezitten.
Hiermee wil echter niet zijn gezegd dat
alles wat waardevol is moet worden be
houden, maar wel dat het onontkoombare
erosieproces in onze binnensteden zorg
vuldig door de betrokken gemeentebestu
ren moet worden begeleid. In stedelijke
ruimten met veel karakteristieke panden
kunnen ingrijpende vervangingen zelfs
met behoud van rooilijn en gemiddelde
bebouwingshoogte ernstige gevolgen
hebben voor het stadsbeeld. Tot voor kort
kwamen dit soort ontwikkelingen in de
stad Groningen slechts zelden voor, doch
in de nabije toekomst worden enkele be
langrijke locaties bedreigd. (Turfsmgel,
Aa-Kerkhof westzijde, Oude Boteringe-
straat - Wolters Noordhofpanden).
Turftorenstraat Groningen.
Met betrekking tot deze problematiek
tracht Heemschut schadelijke ontwikkelin
gen te voorkomen, zulks op basis van haar
doelstelling: 'bescherming van de schoon
heid en het historisch-ruimtelijk karakter
van Nederland in het algemeen en van mo
numenten in het bijzonder'. In dat kader
strekt haar zorg zich - voor wat betreft de
gebouwde omgeving - dus niet alleen uit
tot geregistreerde monumenten maar
vooral ook tot de directe omgeving daar
van. Beeldbepalende panden (waaronder
ook wel 19e en vroeg-20e eeuwse karakte
ristieke objecten), noodzakelijk geworden
vervangingen, alsmede stedebouwkun-
dige en landschappelijke waarden.
De Bond Heemschut wil daarbij bevor
deren, dat de continuïteit, die in de ontwik
keling van ons cultuurpatroon aanwezig is,
ook in de karakteristiek van ons leefmi
lieu, als onderdeel van dat totale patroon,
zichtbaar blijft. Mede daardoor stelt zij zich
op het standpunt, dat bij noodzakelijk ge
bleken vervangingen en invullingen de
voorkeur moet worden gegeven aan een
GelMngestraat, Willem Lodewijkpassage
Groningen.
Geslaagde voorbeelden
Sloop van individuele panden en vervan
ging door nieuwbouw heeft uiteraard veel
plaatsgevonden. Hoe moeilijk het is om
zulke invullingen met eigentijdse vormge
ving harmonieus in een straatwand in te
passen blijkt uit de vele matige en slechte
resultaten. Enkele naar onze inzichten re
delijk geslaagde gevallen zijn te vinden in
bijvoorbeeld de Turftorenstraat; het kleine
pleintje geeft een onverwachte wending
aan een - bij aanvang en aan het eind - tra
ditionele smalle binnenstadstraat (foto 1).
Aan de Noorderhaven is op het terrein van
Noorderhaven Groningen.
Heemschut, maart-april 1988
