stop
Vervolg van pagina 11
werp was geïnspireerd door de Engelse
landschapsstijl. Het plan bestond uit een
romantische parkachtige aanleg van het
terrein, waarin zes losse gebiedjes waren
gesitueerd. Deze zes 'bouweilanden' wer
den weer opgedeeld in totaal 17 te bebou
wen percelen.
Er werden voor die tijd zeer gedetail
leerde bouwvoorschriften vastgesteld.
Deze hielden o.a. in:
- dat op elk perceel niet meer dan een
woonhuis bewoonbaar voor ten hoog
ste twee gezinnen mocht worden ge
bouwd,
- dat er geen combinatie van percelen
mocht plaatsvinden,
- dat ten aanzien van de juiste plaatsing
van het gebouw de voorschriften van
het gemeentebestuur moesten worden
gevolgd,
- dat op de aangekochte terreinen geen
koffiehuizen, fabrieken, herbergen of
pakhuizen gevestigd mochten worden.
Het specifieke van het Zuiderpark is dat
de 17 percelen pas in de loop van de 25
jaar tussen 1880 en 1905 werden bebouwd.
Of dit door de crisis van de jaren '80 en '90
werd veroorzaakt zoals P. Kooy in zijn
proefschrift suggereert, of doordat een
aantal percelen in het bezit was van één
persoon die te hoge prijzen vroeg, is niet
geheel duidelijk. Het resultaat van deze
lange invullingsperiode is wel, dat hier
door in het park diverse ontwerpen in uit
eenlopende neo-stijlen, overgangsstijlen
naar jugendstil en mooie jugendstilarchi-
tectuur te bewonderen zijn.
Het park sluit stedebouwkundig harmo
nieus aan op de Parklaan, een aaneenge
sloten wand van herenhuizen, en op de
daar weer achter gelegen Oosterpoortwijk
met een geheel ander karakter. Het Zui
derpark en het daarachter gelegen ge
deelte van de Oosterpoortwijk vormen een
fraai ensemble van 19e-eeuwse architec
tuur en stedebouw en is van een goede
bouwkundige kwaliteit en een gave struc
tuur.
Historische ontwikkeling en
mogelijke toekomst van de
Verbindingskanaalzone
De grondslag voor de huidige ruimtelijke
structuur van de Verbindingskanaalzone
dateert uit de laatste decennia van de vo
rige eeuw. Het Verbindingskanaal met
Ooster-, Zuider- en Westerhaven werd in
1876 gegraven als verbinding tussen
Eemskanaal en Winschoterdiep in het oos
ten van de stad, en Noord-Willemskanaal,
Hoendiep en Reitdiep in het westen. Het
kanaal ontstond op de plaats van de oude
vestinggracht aan de zuidkant van de stad,
gegraven in het begin van de 18e eeuw als
onderdeel van de grote uitleg. Op de ge
slechte vestingterreinen ter weerszijde
van de vroegere gracht ontstond aan de
stadskant (op de plaats van de vroegere
wallen) de villabebouwing van de singels,
en aan de zuidkant op de buitenterreinen
het stationsgebied, het Zuiderparken de
Veemarkt.
Van deze drie qua structuur, karakter en
bebouwing zeer verschillende gebieden,
is op het terrein van de Veemarkt in het
begin van de jaren zeventig het Cultuur-
Achterzijde villa Zuiderpark 12/13,
centrum d'Oosterpoort verrezen en heeft
het stationsgebied in de jaren tachtig een
ware metamorfose ondergaan. In het
laatstgenoemde gebied kwamen grote
nieuwbouwprojecten tot stand zoals het
Hunzehuys, het nieuwe gebouw van de
NMB en het op dit moment in aanbouw
zijnde PTT-complex. Hoewel de meningen
hierover verschillen, kan men stellen dat
deze gebouwen qua schaal redelijk in dit
gebied passen en dat de stad hierdoor een
grootstedelijk ogende entree heeft gekre
gen. Dit 'grootstedelijke' aanzien van de
stad willen B&W nu in de gehele Verbin
dingskanaalzone doorzetten. Voor de uit
werking van het eerste stedebouwkundige
concept, dat door de dienst RO was opge
zet en waarin de gedeeltelijke sloop van
het Zuiderpark was opgenomen, werden
de architecten Koolhaas en Kleihues inge
huurd. In een met veel publiciteit omgeven
'open planprocedure' werden de moge
lijke architectonische invullingen van de
zone gepresenteerd. Dit gebeurde tijdens
een aantal presentatie avonden in de loop
van 1987, waar ook het publiek zijn mening
kenbaar kon maken. Het min of meer defi
nitieve voor politieke besluitvorming ge
schikte totaalontwerp kwam eind 1987 ge
reed. Het huidige Zuiderpark blijft hierin
zowel wat de structuur als de bebouwing
betreft, als cultuurhistorisch waardevol
element gehandhaafd.
De Vereniging tot Behoud van het
Zuiderpark en Omgeving.
Onmiddellijk na het bekend worden van
de mogelijke sloop van dit unieke stukje
stad werd de Vereniging tot Behoud van
het Zuiderpark en Omgeving opgericht. In
het najaar van 1986, een half jaar na de
oprichting, hadden zich al 5000 personen
als lid of sympathisant aangemeld. Met
een aantal ludieke acties werd de aan
dacht van het grote publiek en de politiek
getrokken. Ondertussen begonnen al wel
projectontwikkelaars panden aan te ko
pen. Het werd duidelijk dat alleen een
snelle besluitvorming het onherroepelijke
einde van het park kon tegenhouden.
Na enkele mislukte pogingen van de
dienst RO zijn zin door te drukken en na
een hevige politieke strijd binnen de
PvdA, de belangrijkste politieke partij in
Groningen, besloten tenslotte alle poli
tieke partijen zich voor het behoud van het
Zuiderpark, zowel wat bebouwing als
structuur betreft, uit te spreken. Ook Rem
Koolhaas is van mening dat het Zuiderpark
een dusdanige eigen kwaliteit bezit - hij
noemt het een groene oase - dat hij inten
sivering met nieuwbouw niet verantwoord
acht.
De Bond Heemschut, De Vereniging tot
Behoud van het Zuiderpark en Omgeving
en de Stichting Vrienden van de Stad Gro
ningen richtten daarop in oktober 1987,
toen het gebied niet meer politiek omstre
den was, een verzoek tot de ministers van
WVC en VROM de aanwijzing van het
Zuiderpark en omgeving tot beschermd
stadsgezicht te onderzoeken.
De Rijksdienst voor de Monumentenzorg
antwoordde in december namens de
beide ministers aanwijzing tot beschermd
stadsgezicht op dit moment nog niet op
portuun te achten, daarbij verwijzend naar
het onlangs gestarte inventarisatieproject
jongere bouwkunst en stedebouw 1850-
1940. Het gemeentebestuur wordt in de
brief als eerstverantwoordelijke aangewe
zen voor een verantwoorde en zorgvuldige
beleidsbepaling t.a.v. de ontegenzeglijk
aanwezige historisch-ruimtelijke en -struc
turele elementen.
Op zes januari 1988 heeft de gemeente
raad het structuurplan definitief vastge
steld. De passage over het Zuiderpark is
nu als volgt geformuleerd: 'Wat betreft het
Zuiderpark, dat een specifieke plaats in
neemt in deze zone, geldt als uitgangspunt
behoud en herstel van de waardevolle
ruimtelijke structuur. Dit uitgangspunt
vraagt om onderhoud en kwaliteitsverbe
tering van zowel de villabebouwing als de
parkstructuur.' Of hiermee het behoud van
dit waardevolle stukje stad werkelijk ge
garandeerd is, zal de toekomst moeten uit
wijzen.
G.J.D. Offerman is voorzitter van de Stich
ting Vrienden van de Stad Groningen en
adviseur van de Vereniging tot Behoud
van het Zuiderpark en Omgeving.
13
JJjDERPAÖi
Heemschut, maart-april 1988
