Toekomstplannen Molenerf
'De Ster* in Utrecht
RESTAURATIE
GUUSHAEST
Medio vorig jaar werd aan de J. P. Coenstraat 5-5e in Utrecht een prachtig gerestaureerd
monument van bedrijf en techniek opgeleverd: molenerf 'De Ster'.
Dit molenerf maakte samen met het belendende molenerf behorende bij zaagmolen 'De
Bijgeval' ruim tweeéneenhalve eeuw deel uit van een bedrijven-complex waar ruw hout
werd verzaagd en verhandeld.
Gezicht op deel van molenerf en houtzagerij na de restauratie Guni 1987). Kijk vanaf Leidse-
weg aan de zuidoost-zijde.
(foto Vereniging Molenerf De Ster)
Molenerf 'De Ster' dankt zijn naam aan
Arien van de Starren, die in 1721 zaagmo
len 'De Ster' - een bovenkruier - liet bou
wen op de grond van het St. Jobsgasthuis,
gelegen aan de Leidsche Rijn, net even ten
westen van de toenmalige stad.
De molen 'De Bijgeval' werd in 1739, even
eens in opdracht van Van de Starren, als
paltrokmolen gebouwd naast molenerf 'De
Ster', en was speciaal bedoeld voor het za
gen van zwaar hout. De opzet en inrichting
van beide erven leken op elkaar. In beide
gevallen lagen de opstallen - de zaagmolen,
de open houtloodsen en de woningen- in
carré-vorm om het erf heen.
In respectievelijk 1876 en 1890 werden
de beide molenerven verkocht aan Willem
de Wit. Tot voor enige jaren zijn de beide
erven in bezit van de familie de Wit geble
ven en als houthandel in gebruik geweest.
Wel zijn er in de loop der tijd diverse wijzi
gingen aangebracht. Zo zijn ondermeer de
zaagmolens rond 1860 geëlectrificeerd, en
werden de bovenbouwen van 'De Bijgeval'
en 'De Ster' in 1909 en 1911 ontmanteld.
Toen de gemeente Utrecht begin jaren
tachtig de erven aankocht met het oog op
plannen voor een buurtpark, was met
name molenerf 'De Ster' nog vrijwel geheel
intact gebleven. Slechts een loods en een
knechtswoning waren door ondermeer
brand zwaar gehavend. Van het erf van
'De Bijgeval' waren alleen nog twee lood
sen overgebleven.
Nader onderzoek en inspraak resulteer
den uiteindelijk in het gemeentelijk besluit
molenerf 'De Ster' geheel te restaureren
(behoudens de bovenbouw van de molen
en een knechtswoning) en daarbij één van
de loodsen van 'De Bijgeval' te verplaat
sen. De rest van het gebied en haar directe
omgeving werd bestemd tot buurtpark.
Daarmee is een zeer uniek bedrijfsmonu-
ment bewaard gebleven, dat rustiek gele
gen is midden in de stad Utrecht, op een
balgooi afstand van de Jaarbeurs en het
Centraal Station.
Augustus 1986 is Vereniging Molenerf
'De Ster' opgericht. Deze vereniging be
staat uit drie gezinnen (zes volwassen le
den). Vereniging Molenerf 'De Ster' is als
particulier initiatief opgericht om op het
erf een woon-werkproject te realiseren,
dat een passende en moderne bestem
ming aan het molenerf geeft. De doelstel
ling staat in de verenigingsstatuten als
volgt omschreven:
a. het ontwikkelen en steunen van soci
aal-culturele activiteiten op en rondom
het molenerf 'De Ster', zoals de exploi
tatie van één of meer ateliers, een oe
fenruimte voor musici en muzikanten,
een crèche of kleuterdagverblijf met
dierweide, een timmerwerkplaats met
museumfunctie; en het bieden van
ruimte voor buurtactiviteiten;
b. het bevorderen van de wederopbouw
in haar oorspronkelijke staat van de
zaagmolen op het molenerf en - in het
algemeen - het vergroten van de mo
numentale en toeristische waarde van
het molenerf;
c. het verschaffen van woon- en/of werk
ruimte aan die leden van de vereniging
- met hun gezinnen - die zich met die
exploitatie en/of leiding bij die activitei
ten bezig houden;
d. het beheren van gemeenschappelijke
zaken, ruimten en voorzieningen ten
behoeve van de leden;
e. het behartigen van de belangen van de
bewoners, gebruikers en exploitanten
van het molenerf 'De Ster'.
In januari 1987 besloot de gemeente
Utrecht het private deel van het erf - de
opstallen en tuinen - in huur aan de vereni
ging te geven, en tevens het gehele erf als
monument aan de Maatschappij tot Stads
herstel NV te verkopen en in beheer te
geven op basis van een erfpachtovereen
komst.
Half 1987 kwamen de opstallen beschik
baar, waarvan de woningen inmiddels zijn
betrokken. De voorbereidingen voor het
realiseren van de bedrijfsmatige onderde
len van het project zijn in volle gang. Zoals
altijd bij dit soort projecten is het een hele
puzzel om de uiteenlopende belangen en
randvoorwaarden met elkaar in overeen
stemming te brengen, en dan ook de finan
ciën nog te laten kloppen. Dat is hier even
eens het geval, hoewel er gestaag vorde
ringen worden gemaakt. Wel zal de we
deropbouw van de molen op z'n best een
lange termijn doel kunnen zijn. Maar ver
der ziet het er naar uit dat de meeste on
derdelen in de loop van 1988 stukje bij
beetje hun beslag kunnen gaan krijgen.
Dat geldt niet alleen voor diverse (in)-
bouwactiviteiten, maar ook voor de be
sluitvorming en uitvoering van de inrich
ting van het molenerf als openbaar gebied.
Want het erf zal een openbaar karakter
krijgen.
Eigenlijk blijkt vooral het aantrekken
van ambachtelijke houtbewerkingsactivi
teiten in de oude zagerij niet eenvoudig.
Hier blijken strenge milieu-eisen en de ge
stelde huurprijs op gespannen voet met el
kaar te staan. In overleg met de gemeente
Utrecht wordt alsnog gezocht naar een
passende oplossing voor dit probleem.
Behalve dat geïnteresseerden hierbij wor
den uitgenodigd eens een kijkje te komen
nemen op het sfeervolle molenerf, doen
we hier tenslotte tevens een oproep aan
mensen die een passende bestemming
voor de zagerij kunnen realiseren, of daar
toe middelen of contacten weten aan te
dragen.
Namens Vereniging Molenerf 'De Ster'
Guus Haest, p/a J. P. Coenstraat 5a,
3531 EK Utrecht, 030-937990
Heemschut, februari 1988
7
