Oost-Gelderland:
kat uit de boom kijken
t
«1
MONUMENTENBELEID
Ji
Een ander groot probleem met name bij
torens blijkt het op de juiste wijze uitvoe
ren van voegwerk te zijn. De afgelopen
strenge winters hebben dit helaas ruim
schoots bewezen.
Mogelijk gemaakt door de provincie
Gelderland heeft Monumentenwacht Gel
derland vanaf de oprichting op een ade
quate technische begeleiding kunnen bo
gen. Hierdoor kon onder andere de kennis
en ervaring systematisch worden ver
gaard en vastgelegd in een soort inspec
tiehandboek.
Op deze wijze kan kennis worden overge
dragen aan nieuwe monumentenwachters
en andere belangstellenden. Ook wordt
geprobeerd criteria op te stellen voor het
inspectiewerk. Wanneer is een goot
slecht, matig of goed, wanneer moet ge
schilderd worden?
Problemen
Andere problemen betreffen nog steeds
de bereikbaarheid en toegankelijkheid
van de te inspecteren objecten. Dit klemt
te meer omdat door de inwerkingtreding
van de Arbeidsomstandighedenwet hoge
re eisen worden gesteld aan veilig
werken.
Zorgenkinderen zijn verder de torens
van kerken die gebouwd zijn vóór 1798,
maar geen eigendom zijn van de burgerlij
ke gemeente. Deze vormen qua onder
houd een molensteen om de nek van veel
kerkvoogdijen en kerkbesturen. Het is
dan ook zeer te betreuren dat de minister
bij de voorstellen voor een nieuwe monu
mentenwet niet tevens van de gelegenheid
gebruikt gemaakt heeft om op dit terrein
vol voetangels en klemmen orde op zaken
te stellen.
We willen bepaald niet in mineur eindi
gen, vandaar de vraag: is het effect van
acht jaar inspecteren in Gelderland merk
baar? Met andere woorden heeft de Monu
mentenwacht z'n bestaansrecht verwor
ven? Mede op basis van een twee jaar ge
leden gehouden enquête kan deze vraag
volmondig met ja worden beantwoord, al
zijn we nog niet waar we willen zijn. Er is
een veel grotere bewustwording bij alle
eigenaren ontstaan voor het onderhoud,
mede gestimuleerd door de subsidierege
lingen.
Er is veel meer inzicht in en grip op de
algehele onderhoudstoestand, zeker waar
het gaat om de grote monumenten. Hier
door kan nauwkeurig worden aangegeven
waar de werkelijke knelpunten zitten en
welke restauraties prioriteit verdienen. De
nieuwe restauratieregeling van het Rijk
bevordert dit inzicht zeker niet, het tegen
deel zelfs.
De onderhoudstoestand is momenteel
duidelijk beter dan acht jaar geleden bij
de start van Monumentenwacht Gelder
land.
De praktijk van de afgelopen jaren is zo
doende een duidelijke stimulans om op de
ingeslagen weg verder te gaan.
K. Boeder is technisch begeleider van de
Stichting Monumentenwacht Gelderland.
vertaald citaat van A. Lervy-Beaulieu uit
Hersteld Verleden van W. F. Denslagen,
blz. 90.
ROBLUREMAN
Monumentenbeleid in Liemers en Achterhoek
Inwoners van Oost-Gelderland zijn van nature gewend de kat uit de boom te kijken. De
weerspiegeling daarvan is ook zichtbaar in de locale monumentenzorg.
Veranderingen gaan langzaam in deze streek, zeker bij beleidsmatige zaken als
gemeentelijke bescherming, inventarisatie van de jongere bouwkunst en de decentrali
satie, waarbij de plaatselijke overheid monumenten-taken van de grote broer gaat over
nemen.
Gemeenten met een redelijk voortvarend
monumentenbeleid (Doesburg, Zutphen
en Aalten) houden, door hun ervaring, hun
voorsprong op collega-gemeenten die
zich pas de laatste jaren wat meer bekom
meren om het plaatselijk erfgoed. Van een
echt inhaaleffect is geen sprake. Daarvoor
is de achterstand met de pioniers niet al
leen te groot, maar ontbreekt ook vaak de
politieke wil om hiervoor extraatjes be
schikbaar te stellen. Het algemene beeld
bij de nieuwe 'actieven' is er dan ook een
van 'meedoen met de huidige trend, maar
zuinigjes-aan'. Ondanks die voorzichtige
start, zeker financieel, zijn de resultaten
bemoedigend voor een regio waar alles
per traditie nooit zo'n vaart loopt. Er is, ver
geleken met vijfjaar geleden, nauwelijks
nog een gemeente waar niets gebeurt.
Van een geïntegreerd beleid is overigens
nauwelijks sprake. Monumentenzorg drijft
in de meeste gemeenten nog steeds op
een eilandje. Gunstige uitzondering zijn al
weer de drie gemeenten met de meeste
ervaring (Zutphen, Doesburg en Aalten).
Vallen en opstaan
Dat het bij dit groeiproces soms lelijk val
len en opstaan is bewijzen de ervaringen
in het om zijn 8 kastelen bekende Vorden.
In deze gemeente voelden de eigenaren
van 90 beschermenswaardige panden uit
de periode 1850-1920 zich overrompeld
door een vorm van meepraten die in feite
neerkwam op inspraak-achteraf.
Toen de landbouworganisaties zich met
de zaak bemoeiden en half Vorden op zijn
kop kwam te staan werden diezelfde 90
bouwwerken weer met één pennestreek
van de gemeentelijke monumentenlijst ge
schrapt. Op die lijst staan inmiddels alleen
de 55 panden van welwillende eigenaren.
Volgens de ambtenaar, belast met mo
numentenzorg, daagt echter herkansing
voor de afgevoerde objecten. De gemeen
te Vorden (7237 inwoners, 36 rijksmonu
menten) heeft de eigen monumenten-ver
ordening gewijzigd en minder strakke re
gels vastgesteld voor verbouwingen inge
geven door bedrijfsvoering of verlangde
wijziging van het wooncomfort. Gehoopt
Het voormalig internaat Huize Ruimzicht te Doetinchem, dat jaren geleden al werd voorgedra
gen voor de rijkslijst maar nu voorlopig wordt veilig gesteld via de gemeentelijke lijst, (foto
Henk Westerveld)
iX1
TjP
sr:
Heemschut, november-december 1987 33
