'De beste manier van restaureren is,
het plegen van onderhoud'
m
MONUMENTENWACHT
K. BOEDER
De Monumentenwacht in Gelderland:
De Monumentenwacht is een echte 'doe'-organisatie, specifiek gericht op het inspec
teren van monumentale gebouwen in onze provincie.
Tijdens de inspectie worden allerlei kleine gebreken en lekkages meteen verholpen.
Hoewel de Monumentenwacht nog steeds verward wordt met de Rijksdienst voor de
Monumentenzorg, zij nogmaals benadrukt dat het een onafhankelijke particuliere
organisatie is, die door de provincie wordt gesubsidieerd. Van de aangesloten abon
nees behoeft daarom slechts een bescheiden uurloon te worden gevraagd. Hierdoor
is de drempel om zich bij de Monumentenwacht aan te sluiten laag. Met name de
onafhankelijkheid zorgt vooreen vertrouwenspositie ten opzichte van overheden en
abonnees. Het rapport verschaft de eigenaar inzicht in de toestand van het gebouw en
blijkt steeds vaker een aanzet te zijn om periodiek onderhoud te verrichten. Het
rapport fungeert tevens als verwijskaart bij het verkrijgen van onderhoudssubsidies.
Veel kerken en torens die in de vijftiger en zestiger jaren zijn gerestaureerd konden
hierdoor in de afgelopen jaren worden behoed voor een nieuwe restauratie.
Het idee in 1973 in Friesland geboren,
kreeg pas in december 1978 gestalte in
Gelderland door de oprichting van een ei
gen Stichting Monumentenwacht.
Met name de heer H. Mooibroek heeft
hiervoor destijds veel werk verzet. Door
de aanmelding van onverwacht veel ob
jecten kon reeds in 1980 gestart worden
met een eigen inspectieteam, in 1981 ge
volgd door een tweede.
In 1984 werd met een derde ploeg gestart
en momenteel zijn er zelfs vier ploegen
werkzaam. Het: objectenbestand groeit
nog steeds met zo'n 75 objecten per jaar en
schommelt momenteel rond de 925. Vanaf
de start zijn inmiddels ruim 4000 inspecties
verricht. Van de door het Rijk beschermde
kerken is inmiddels 95% aangesloten bij
de Monumentenwacht. Naast een verdere
verfijning en verbetering van de rapporta
ge is enkele jaren geleden begonnen met
het toevoegen van informatiebladen inza
ke het verhelpen van de meest voorko
mende gebreken.
Gelet op de reacties van de abonnees blij
ken deze in een duidelijke behoefte te
voorzien.
Mede door de bemoeienis van de Monu
mentenwacht werd door de Provincie in
1985 een succesvolle onderhoudssubsi-
dieregeling gestart, waarbij de inspec
tierapporten als verwijskaart fungeren. Op
deze wijze komt er langzamerhand meer
samenhang waar het gaat om de preven
tieve zorg voor onze monumenten.
Na de 'decentralisatie' van de Monu
mentenwacht naar de provincies in 1985
lijkt van enige samenhang met de onder
houdsregeling van het Rijk nauwelijks
meer sprake. De uitvoering van deze rege
ling is een volstrekt autonoom en zuiver
administratief gebeuren, waarbij nog
steeds op geen enkele manier gebruik ge
maakt wordt van de kennis en ervaring
van de Monumentenwacht.
Inspectiebus rayon Veluwe bij depot Voorst met monumentenwachter Franken.
Inspectie van kasteel Doomenburg.
Kennisoverdracht en -uitwisseling
Deze kennis en ervaring wordt bij de uit
voering van de provinciale onderhoudsre
geling wel intensief benut, met name waar
het gaat om het stellen van uitvoerings-
voorwaarden en controle op de uitgevoer
de werkzaamheden. De provincie Gelder
land heeft het afgelopen jaar 1,2 miljoen
via deze subsidieregeling besteed en al-
lerwege is te zien dat dit z'n vruchten af
werpt. Zoals eerder aangehaald kan bij
een aantal grote monumenten bijvoor
beeld door uitvoering van een meerja-
renonderhoudsplan een nieuwe restaura
tie worden voorkomen, onder andere de
N.H. kerken van Doetinchem, Wester
voort, Steenderen, Ammerzoden en Kas
teel Ophemert.
De ervaring van de Monumentenwacht
met het einde van de levensduur van veel
materialen en constructies geeft zich op de
specifieke gebreken die deze dan gaan
vertonen. Hierdoor kan de Monumenten
wacht in veel gevallen aangeven hoe door
een goede detaillering c.q. beter gebruik
van materialen monumenten onderhouds
armer gemaakt kunnen worden.
De meest voorkomende problemen die de
monumentenwachters tegenkomen is de
uitvoering van loodgieterswerk,zoals te
lange lengtes van de goot, slecht soldeer
werk en onbegrepen constructies van roe-
vendaken.
Hier begint zich steeds meer het ontbre
ken van een adequate opleiding te wre
ken. Het belang van een goede opleiding
voor loodgieters/leidekkers is evident. De
Monumentenwacht zou hierin graag parti
ciperen.
32 Heemschut, november-december 1987