Kastelen rond Zutphen
Kasteel Ammersoyen
Kasteel Nederhemert:
een treurig verhaal
Een villa uit de Parkenbuurt (Van Rhemens-
laan 11)
ment worden aangemerkt wanneer deze
'van grote betekenis voor de (lokale) be
volking' zijn.
De weging van de verschillende aspecten
tot aanwijzing als monument blijft echter
een moeilijke zaak, aldus de gemeentelij
ke commissie. Bij de aanwijzing wordt in
principe uitgegaan van een tweetal basis
normen (o.a. het casco dient in redelijk
goede staat te verkeren) en een 7-tal
meerwaarden. Deze komen overeen met
de normen zoals die door de Bond Heem
schut zijn ontwikkeld.
Een object kan als waardevol en het be
houden waard worden beschouwd als het
voldoet aan de basisnormen en minimaal
één van de daarop aansluitende meer
waarden.
In dit kort bestek kan niet nader op de
procedurele aspecten worden ingegaan.
Resultaten
In vergelijking met de rijksmonumenten
lijst klinkt het bijna ongeloofwaardig, doch
er staan inmiddels 147 gebouwen op de
gemeentelijke lijst.
Ruim de helft van deze gebouwen is gele
gen in de Parkenbuurt; gelet op de histori
sche ontwikkeling ligt dit voor de hand.
Het betreft overwegend statige villa's, in
gebed in een kralensnoer van parken en
lanen. Verder is een vrij groot aantal een
voudige woonhuizen, overwegend met
een verhoogde middenpartij, op de lijst
geplaatst. De voorgevel van deze aardige
huisjes is veelal figuratief gepleisterd.
Onder verantwoordelijkheid van de mo
numentencommissie is overigens in augus
tus 1987 een boekje 'Monumenten in bet
groen'uitgebracht (84 blz.). Hierin zijn alle
Apeldoornse monumenten in beeld ge
bracht, een bijzonder lovenswaardig initia
tief om het lokaal bouwkundig-historisch
bewustzijn te bevorderen. Ook door het
aanbrengen van een 'groen-wit' embleem
zullen de gemeentelijke monumenten bin
nenkort herkenbaar zijn.
Toekomstig perspectief
Een monument ontleent zijn waarde niet
uitsluitend aan de gevel. Ook de land-
schappelijke/stedebouwkundige situatie,
het erf, de straat en de buurt, is voor die
waarde van belang.
Zowel voor de monumentale villa's in de
Parkenbuurt als voor de groepen kleinere
woonhuizen is het behoud van de stede-
bouwkundige/ruimtelijke samenhang van
wezenlijke betekenis. Dit kan in juridisch-
bestuurlijke zin het best worden beheerst
door het opstellen van hierop toegesneden
bestemmingsplannen. Ook kan daarmee
het gebruik van de betreffende panden in
Tekst Jan Harenberg. In dit boekje worden
zeven kastelen c.q. buitenplaatsen ten oos
ten van de IJssel beschreven. Op een bon
dige prettig leesbare manier wordt de ge
schiedenis verhaald van de bouw en de
verschillende bewoners. Niet alleen 'oude'
kastelen als de Voorst (1695) en het Huis
ten Baak (ca. 1740) worden beschreven,
maar ook het in neo-renaissancestijl ge
bouwde Suideras (1890) en de
'nieuwbouw' Dorth (1929). Achter in het
boekje is een routebeschrijving opge
nomen.
Uitgegeven in de serie 'Kleine Monumen
ten Reeks' een initiatief van de Staatsuitge
verij, uitg. Waanders en de Walburg Pers.
Zutphen, De Walburg Pers, 1987. 95 pp.
ISBN 90.6011.555.4. Prijs 15,-.
Deel 2 in deze serie zal vermoedelijk in de
loop van 1988 verschijnen. Dit zal een ze
vental kastelen ten westen van de IJssel
beschrijven gelegen in de gemeenten
Brammen en Voorst (o.a. de Poll, Empe,
Voorstonden, Lathmer). AMTC
De reeks geïllustreerde beschrijvingen
van belangrijke kastelen, eigendom van
de Stichting Vrienden der Celdersche
Kasteelen, werd in 1987 uitgebreid met
een gids over kasteel Ammersoyen. De
auteur, drs. J. C. Bierens de Haan, is als
kunsthistorisch medewerker verbonden
aan de Stichting.
De opzet van deze met prachtige kleu
renfoto's, reprodukties van oude kaarten
en schilderijen verrijkte monografie is de
zelfde als van de al eerder verschenen
deeltjes over de Cannenburg in Vaassen
en Huis Verwolde te Laren.
Naast de geschiedenis van de gebou
wen op zich en de restauratie door de
Stichting wordt ruime aandacht geschon
ken aan hun interieur, dit laatste aan de
hand van een rondleiding door de ver
schillende vertrekken. Ook de omgeving
van de kastelen, respectievelijk hun tuin-
of parkaanleg, wordt niet vergeten. Inte
ressant zijn de gegevens over vroegere
bewoners, aangevuld, met een chronologi
sche lijst van de verschillende heren- en
vrouwen-eigenaren. Een opgave van de
voornaamste literatuur en gegevens over
de Kasteelen Vrienden rondt deze uitgave
af.
Het ligt in de bedoeling voorjaar 1988
ook een beschrijving van Kasteel Door-
samenhang met de omgeving worden ge
reguleerd. Op die wijze kan het ingezette
monumentenbeleid verder worden onder
steund.
Met name voor de Parkenbuurt zal dit
nodig zijn om de gewenste woonfunctie
zoveel mogelijk te behouden. Negatieve
effecten zoals aantasting van het karakter
(door verdichting of te overheersende ver-
kantorisering) en verval van het gebouw
(o.a. door uitsluitend kamerverhuur of pen-
siongebruik) dienen te worden tegenge
gaan.
Juist in de Parkenbuurt is het gewenst ex
clusievere vormen van bewoning te stimu-
werth uit te brengen. De gidsen zijn voor
7,- per stuk verkrijgbaar tijdens de
openstellingsuren van de betreffende Hui
zen of door bestelling bij het secretariaat
van de Geldersche Kasteelen: Zypendaal-
seweg 44, 6814 CL Arnhem; tel. 085-
420944. A. A. E. M. Cijsbers
A/s eerste uitgave van de Werkgroep Res
tauratie aan de T.H. Delft verscheen in
1986 deze omvangrijke studie van de hand
van J. Kamphuis.
De auteur verdiepte zich tijdens een ruim
twee jaar durend bouwonderzoek in de
geschiedenis van kasteel Nederhemert,
dat tijdens de laatste oorlogswinter, in ja
nuari 1945, in vlammen opging. Sindsdien
wacht de inmiddels van een nooddak
voorziene ruïne, eigendom van de Stich
ting Vrienden der Geldersche Kasteelen,
op restauratie, respectievelijk consoli
datie.
Het kasteel, door de bevolking van Neder
hemert aangeduid als 'de steenklomp',
werd omstreeks 1300 gesticht aan de oe
ver van een (thans dode) arm van de Maas.
Opeenvolgende eigenaren brachten in de
loop der tijd veel veranderingen aan in het
kasteel. Soms waren dat verbouwingen en
herstellingen na een verwoesting, dikwijls
ook betrof het aanpassingen, ingegeven
door de wens het kasteel aan te passen
aan de eisen van de tijd. Zo dateren de
laatste veranderingen in Nederhemert uit
het begin van deze eeuw.
Naast een evaluatie van het bouwhistorisch
onderzoeking geeft de schrijver een over
zicht van de meest waarschijnlijke platte
grondsontwikkeling.
Een nostalgische gevoelens oproepende
rondwandeling door het kasteel op het
hoogtepunt van zijn ontwikkeling - rond
1930 - geeft de lezer een goed beeld van
kasteel Nederhemert.
De tekst wordt toegelicht met ruim 250 te
keningen, afbeeldingen en foto's.
In de conclusie van de auteur, dat deze
publikatie er toe zal bijdragen de waarde
ring voor de 'steenklomp' van Nederhe
mert in positieve zin te wijzigen, 'opdat dit
unieke monument binnen afzienbare tijd
de restauratie (of consolidatie) krijgt die
het verdient' kan Heemschut zich volledig
vinden'. Al jaren vraagt de P.C. Gelderland
aandacht voor dit vergeten monument!
De prijs van dit boek is 49,50.
A. A. E. M. Gijsbers
leren. Dit was voorheen de drijfveer en is
ook thans de meest geëigende functie
voor deze villa's. Daarmee kan Apeldoorn
zijn bijzondere imago op dit gebied blijven
behouden.
Overigens is de monumentencommissie in
Apeldoorn nog lang niet gereed met de
inventarisatie van gemeentelijke panden.
De verdere gang van zaken zal met be
langstelling worden gevolgd.
Drs. G. Vosselman is stedebouwkundig
adviseur van de gemeente Apeldoorn en
lid van de provinciale commissie van
Heemschut Gelderland.
Heemschut, november-december 1987 23