Expositie over Huis Wylerberg
tot een daalder op te waarderen.
Naast de zorgen van materiële aard is er
ook nog de zorg om de bestemming en het
gebruik. Waar de nieuwe functie met
kracht het bestaande monument zijn wil
oplegt, ligt het gevaar van discrepantie op
de loer, ook een vorm van sloop, althans
van verlies. Dat is feitelijk nergens zo af
freus te zien als op de Korenmarkt en
naaste omgeving - het 'Montmartre van de
Veluwe', zoals een bekend Nederlands
dichter dit pleintje onlangs noemde. Een
mengsel van futurologie en vervalste mo
numentaliteit. 'Bubbles' staat er met neon
letters op de tot bioscoop-dancing omge
doopte oude Lutherse kerk - inderdaad,
hier bevindt een monument zich in de
spannings-sfeer van de zeepbel. Het is een
vorm van hergebruik, een onontkoombaar
proces, dat al een lange traditie achter
zich heeft en zich niet meer beperkt tot het
verdraagzaam herbergen van kantoren in
Singelhuizen, maar ook onherroepelijk het
element 'woonkazerne'weer introduceert
in kapitale panden als de Villa Beaulieu of
een Eusebiuskerk. Zelfs 'privatiseren'kan
een redmiddel zijn, naar de tijd ons zal le
ren. De verkoop van het 'Huis Sonsbeek' is
er een voorbeeld van. Ons stokpaardje be
schikt over diverse teugels, maar het rij
den vormt de kunst!
Beleid en verantwoordelijkheid
De opgave om in Arnhem tot een reëel,
zinvol en waardig behoud van de mate
riële cultuur te komen is immens zwaar,
zeker als men bedenkt dat de z.g. rijksmo
numenten niet veel meer zijn dan 'de kren
ten 'in de pap. Het wordt echter hoog tijd
'depap'zelf eens te proeven.
In het jongste verleden hebben de 'fop-
monumenten'van. de Rijkslijst in het focus
van de belangstelling gestaan en was daar
de geldstroom op gericht. De rest moest
voorlopig op de wachtlijst blijven figure
ren. Deze vergeten groep ging zonder
protest op in de grote structuur van het
oude stadshart, waarvan men helaas de
waarde in de praktijk nog onvoldoende
onderkent. Deels is het al te laat, maar dat
Arnhem desondanks nog voldoende kan
sen kan aangrijpen, is een stelling die m.i.
met succes is te verdedigen.
De door de gemeente Arnhem in 1986
uitgebrachte en daarna door de Raad ge
ratificeerde monumentennota geeft een in
strumentarium, waarmee natuurlijk niet al
le opgaven en problemen zullen en kun
nen worden opgelost. Een hierop geba
seerd, werkelijk geïnspireerd beleid kan
echter de gewenste positieve ontwikke
ling tot gevolg hebben, die bijdraagt tot
een grotere harmonie en leefbaarheid in
de stad en haar omgeving. Een dergelijk
beleid geeft stellig nieuwe impulsen, maar
er is meer voor nodig. De gemeenschap
mag haar verantwoordelijkheid niet af
schuiven op de individuele burger, maar
omgekeerd evenmin. Mooie woorden zijn
er al genoeg gesproken en geschreven,
het is in Arnhem nu de hoogste tijd voor
daden.
Drs. A.G. Schulteis wetenschappelijk me
dewerker van de RDMZ en lid van de Arn
hemse monumentencommissie en be
stuurslid van het Arnhems Historisch Ge
nootschap 'Prodesse Conamur'.
Onder de naam 'Huis Wylerberg: een ex
pressionistisch landhuis van Otto Bartning
Architectuur-Cultureel leven 1920-1966'
(zie foto op omslag) presenteert het Nij
meegs Museum Commanderie van St. Jan
van 22 januari tot 6 maart 1988 een tentoon
stelling over dit bijzondere Nederlands-
Duitse monument. Het huis wordt getoond
in haar architectuur-historische context en
is tegelijkertijd het decor waartegen zich
het kunstzinnige leven van haar bewoners
afspeelt. Overeenkomstig dit uitgangspunt
kent de expositie een grote diversiteit in
het getoonde materiaal, uiteenlopend van
de oorspronkelijke schetsen en ontwerp
tekeningen voor de villa tot aan vele kunst
werken, die tesamen een indruk geven
van het oorspronkelijk kunstbezit van de
Schusters. Er zijn werken van Heinrich
Campendonck, Oskar Sommer, Christian
Rohlfs, Heinrich Nauen, Ulli Nimsch, en
Conrad FelixmüUerXe zien. Daarnaast be
steedde de organiserende 'Werkgroep
Wylerberg' veel aandacht aan het docu
mentaire gedeelte van de tentoonstelling.
Hier zijn gedeelten uit de correspondentie
tussen de Wylerbergbewoners en hun
vrienden te zien. Er zijn brieven van Otto
Bartning, de componist Arnold Schönberg
en de schrijver Gottfried Benn.
Ter gelegenheid van de tentoonstelling
verschijnt er een uitgebreide en uitvoerig
geïllustreerde catalogus waarin het huis
Wylerberg vanuit telkens andere invals
hoeken beschreven wordt.
Thema-concerten
Tegelijkertijd met deze tentoonstelling te
Nijmegen wordt er in deze stad en het na
bij gelegen Beek-Ubbergen een serie the
ma-concerten georganiseerd onder de
noemer 'Moderne muziek uit het Duitse
cultuurgebied van circa 1900-1950'm.m.v.
een Nederlandse en een Duitse pianist.
De bedoeling van deze concerten is de in
dertijd bekende Muziekzaal van het Huis
Wylerberg opnieuw onder de aandacht
van het (beperkte) publiek te brengen en
in de context van de tentoonstelling, be
langstelling te wekken voor de muziek uit
het Duitse cultuurgebied van begin deze
eeuw tot circa 1950 - met het accent op het
expressionisme.
Voor deze concerten kan men vanaf 1 ja
nuari 1988 een 'paspoort' kopen bij de kas
sa van de Stadsschouwburg in Nijmegen
(tel.: 080-22.11.00), waarmee men de con
certen tegen een sterk gereduceerd be
drag zal kunnen bezoeken. Bij deze con
certen hoort een inleiding over de aspec
ten van de Duitse muziek in de twintigste
eeuw.
Het precieze programma van deze thema
concerten en de prijs van het 'paspoort' zal
nog worden bekend gemaakt. Inlichtin
gen. tel.: 080-22.83.44 mej. C. Andriessen.
Het huis Wylerberg (foto Katholieke Universiteit Nijmegen)
Heemschut, november-december 1987 11