Eerste ervaringen met decentralisatie
niet best
DECENTRALISATIE
P. MICHIELSEN
Majoor bij uitreiking Heemschut Restauratieprijs Limburg
De Heemschut Jubileum Restauratieprijs in Limburg is, zoals we al eerder meldden
toegekendean Dr. J. van Susante uit het Noordlimburgse Ceysteren. Op 1 juli ontving
hij deze prijs uit handen van de Commissaris van de Koningin in de provincie, Dr. J.
Kremers. De Gouverneur had nog een onderscheiding bij zich voor de heer van
Susante, namelijk de erepenning van de provincie Limburg.
De uitreiking van de prijs en de penning
vond plaats bij 't Kasteelke in Meerlo. Dit
schitterend gerestaureerd complex vormt
het meest recente pronkstuk van de Stich
ting Nieuwland. Dr. van Susante is de stu
wende kracht achter deze Stichting, die
eerder onder andere het landgoed Goe-
denraad nabij Eys, het Stenen Huis in St.
Geertruid, het vakwerk-gehucht 't Höfke
nabij Mechelen en de Wittemer (water)
molen in Wittem restaureerde. De prijs is
Dr. van Susante toegekend 'in verband met
zijn vele verdiensten voor de monumen
tenzorg, met name in het kader van de
Stichting Nieuwland en toegespitst op de
restauratie van 't Kasteelke te Meerlo'. De
bijbehorende plaquette heeft een plaats
gekregen in de ingangspoort van dit ge
bouw.
In zijn geestige toespraak merkte drs.
C. J. J. S. Majoor, voorzitter van de provin
ciale Commissie Limburg op dat het feest
varken van deze dag door zijn naam ge
predestineerd is voor de monumenten
zorg. In het Latijn aldus Majoor staat 'sus'
voor 'varken' of 'zwijn' en 'ante' betekent
'voor'. Te snelle vertalers zouden natuurlijk
kunnen denken dat dit feestvarken voor
alles een zwijn is. Niets is minder waar. Ik
vertaal het aldus, zo vervolgde de heer
Majoor, dat waar Van Susante verschijnt
het van te voren een zwijnerij was, maar
dat door zijn inzet de menselijke maat, het
monument, wordt teruggebracht.
'Weg met dae Kroam'
Over de monumentenzorg in zijn alge
meenheid merkte Majoor op dat juist nu
sprake is van een zorgelijke situatie rond
onze monumenten.
Monumentenzorg derhalve in de ver
keerde betekenis van het woord. Het rijks
budget, bedoeld voor rijksmonumenten
loopt in de orde van grootte van .100 mil
joen gulden. Wie zich echter realiseert dat
er alleen op de rijkslijst naar schatting zo'n
40.000 monumenten voorkomen en zich de
bouwkundige staat realiseert waarin vele
van deze monumenten verkeren, kan op
zijn vingers natellen dat een bedrag van
gemiddeld 25.000,— per monument per
jaar volstrekt ontoereikend is om alleen al
de doelstellingen van het rijksmonumen-
tenbeleid gestalte te geven. Tot overmaat
van ramp wordt het bereiken van deze
doelstellingen ook nog eens bedreigd
door het decentralisatiestreven dat recen-
Gouvemeur Kremers (links op foto) van
Limburg drukt dr. Jan van Susante de hand.
Rechts op de foto de voorzitter van de prov.
commissie Heemschut Limburg drs. C. Majoor
(foto Fotopersburo Giessen, Lommen en
Hirdes).
telijk t.a.v. dit taakveld gestalte dreigt te
krijgen. Maar al te vaak moet men consta
teren dat een locale gemeenschap, gecon
fronteerd met de hoge kosten die vaak aan
restauratie van onderkomen monumenten
verbonden zijn en geroepen tot een afwe
ging met andere hoogst valabele belan
gen, gemakkelijk geneigd is om te zeg
gen: 'laten we dat laatste duwtje nou ook
nog maar geven. Weg met dae kroam'.
Een bouwwerk is nu eenmaal niet zo
mondig.
Majoor acht die ontwikkeling bedenke
lijk en riskant. Het is toch niet zo maar dat
het rijk gedurende vele jaren het uitgangs
punt verdedigd heeft dat de handhaving
van een aantal bouwwerken een belang
was dat het puur gemeentelijke, ja zelfs
provinciale oversteeg. De weg die nu in
geslagen dreigt te worden, waarbij de be
langenafweging in vergaande mate wordt
overgedragen staat haaks op deze doel
stelling. De eerste ervaringen met de de
centralisatie van het rijksmonumentenbud
get bevestigen helaas reeds al te vaak on
ze bange vermoedens. Uitvoering van ver
dere plannen, zoals het verlenen van
sloopvergunningen, afvoeren van de rijks
lijst enz,, kan de zaak alleen nog maar ver
ergeren. Immers nergens is de garantie
geboden dat dit instituut de feilen van het
rijksbeleid - want die zijn er ongetwijfeld
- zou vervangen door impulsen in posi
tieve zin.
Gouverneur Kremers merkte op, dat de
Heemschut Jubileumprijs niet bij een méér
aangewezen persoon terecht kunnen had
komen als dr. van Susante.
Gebruik makend van zijn zakelijke in
stinct en de mogelijkheden die onze wet
geving biedt, kreeg Van Susante het vele
malen voor elkaar de wel eens langzaam
malende bureaucratische molens in een
andere windrichting te zetten. Het is onte
genzeggelijk zo dat zijn roeping Van Su
sante héél veel geld heeft gekost, maar
steeds wist hij toch ook de overheid meer
met de neus op haar eigen ongekende mo
gelijkheden te wijzen dan zijzelf voor mo
gelijk had gehouden, waarbij Van Susante
de overheid en vooral de rijksoverheid be
hoorlijk heeft laten meebetalen!
'Heilige oorlog'
Het gevecht van de natuur tegen de opruk
kende menselijke 'beschaving' lijkt een
kansloos gevecht. De natuur en haar mo
numenten, maar ook de historische door
mensenhanden gevormde monumenten
hebben in dit gevecht oneindig vele me
destrijders nodig. Jan van Susante, aldus
de Gouverneur, is een van de grootste van
die medestrijders.
Als een rode draad loopt door het stre
ven van Van Susante het botsen met de
rijksoverheid en ook de provinciale over
heid. En als het al geen botsen was, dan
toch was het vaak zijn tempo dat niet was
bij te benen. Zijn ideeën en hartstocht die
niet tijdig werden begrepen.
De gouverneur maakte duidelijk dat ook
de overheid leert van het verleden. Hij
sprak de hoop uit dat de opvattingen van
Van Susante en zijn collega-voorhoede-
strijders daar niet alleen zijn doorgedron
gen, maar ook zijn geadopteerd. De strijd
van Van Susante en die van de zijnen heeft
het resultaat van een breed draagvlak voor
de bescherming van monumenten en land
schap opgeleverd.
Heren Rijksdienst de kerker in
De prijzen, zo zei Van Susante in zijn dank
woord, zal ik aannemen als 'troostprijzen'.
Troost voor het zo vele malen, vaak tever
geefs en onbegrepen aankloppen voor het
verkrijgen van (financiële) medewerking
bij de overheid en in het bijzonder bij de
Rijksdienst voor de Monumentenzorg. In
het Kasteelke is nog een oude kerker aan
wezig. Gaarne zou de heer van Susante de
heren van Monumentenzorg daarin opslui
ten. De Stichting Nieuwland heeft zijn werk
grotendeels gedaan ondanks de Rijks
dienst.
De heerP. Michielsen is secretaris van de
prov. commissie Heemschut Limburg
Heemschut, september 1987
17
