het oudste
Zelf betaalde restauratie van
huis van Den Bosch
RESTAURATIE
BERTFRANSSEN
Familie Van der Ven krijgt Restauratie Prijs voor Brabant
Het oudste huis van Den Bosch ligt 'sinds kort'aan de Pensmarkt. Architekt Van der
Eerden ontdekte tijdens de voorbereiding van een restauratie konstrukties uit de
dertiende eeuw. Van der Eerden kwam met ambitieuze plannen. Hij wilde het pand
voor een deel terugrestaureren naar de zestiende eeuw. Den Bosch verrijkt met een
prachtig trapgeveltje? Monumentenzorg voelde er niets voor. Maar de eigenaar van
het pand, de familie Van der Ven, betaalde het uit eigen zak. Naar deze familie gaat in
Brabant de Heemschut Restauratie Prijs.
De nummers 13 en 15 van de Pensmarkt in
Den Bosch zijn aan het begin van de tachti
ger jaren het aanzien zeker waard. Maar
niet van een adembenemende schoon
heid. En in elk geval in ernstige staat van
verval geraakt. Af en toe komen stukken
steen naar beneden, een voetganger is zijn
leven niet voor honderd procent zeker.
Het dak is zo lek als een mandje. In de
zeventiger jaren moet er een beslissing
genomen worden: sloop/nieuwbouw of
restauratie. Eigenaar Van der Ven voelt er
niet voor de herinnering aan het verleden
voorgoed uit te wissen, kiest daarom voor
restauratie.
Architekt Jan van der Eerden, die zijn
sporen op het gebied van de monumen
tenzorg al ruimschoots heeft verdiend,
verricht een eerste vluchtige onderzoek.
En stuit op verbazingwekkende feiten.
Volgens zijn bevindingen stamt de eiken
houten hoofdconstructie uit de dertiende
eeuw. Ouder nog dan die van de Moriaan
in Den Bosch, dat doorgaat voor het oudste
stenen gebouw van Nederland. Maar er is
meer. Delen van het metselwerk dateren
naar hij vermoedt zelf van vóór de stichting
van de stad in 1185. En vanaf de zestiende
eeuw, toen een eerste grote verbouwing
plaats vond, hadden de nummers 13 en 15
van de Pensmarkt behoord tot een rij van
drie trapgevels. Op basis van bouwhistori
sche vondsten, een prent en een foto met
oude ansichten maakt Van der Eerden een
tekening van het pand zoals dat er in de
zestiende eeuw moet hebben uitgezien.
Een beeldschone huizenrij, die er allengs
aan moest geloven. In 1908 werd het
laatste - middelste - trapgeveltje vervan
gen. Maar op basis van de oude konstruk-
tie-elementen krijgt het pand naam als
oudste huis van Den Bosch.
Moeilijkheden
Er is dus alle reden om hier te spreken van
een monument. Dat echter op geen enkele
monumentenlijst voorkomt. Maar Monu
mentenzorg, dat zelf een onderzoek komt
doen, is bereid het op een voorlopige lijst
te plaatsen. Op die manier is de weg vrij
voor een gesubsidieerde restauratie. De
architekt maakt een restauratieplan. Uit
gangspunt is het behouden van kelders en
kap, beide stammend uit de dertiende
eeuw (van de oorspronkelijke kap is nog
tweederde intact). Voorts handhaving van
het in de achttiende eeuw ingrijpend ver
bouw de rechter gedeelte. Tenslotte her
bouw van de in 1908 gesloopte middelste
trapgevel. Het linker deel van het oor
spronkelijke gebouw wordt ongemoeid
gelaten, omdat het al in de achttiende
eeuw onderdeel is geworden van een an
der pand.
Maar nu beginnen de moeilijkheden.
Monumentenzorg wil wel subsidiëren,
maar geen herbouw van een al tachtig jaar
geleden gesloopte trapgevel. Wat is de fi
losofie van Monumentenzorg? Zo'n vijfen
twintig jaar koos men voor één karakteris
tieke periode, wat daar niet bij hoorde
werd gesloopt, wat er niet meer was werd
weer opgebouwd. Maar de tijden zijn ver
anderd. De rijksdienst wil, anders dan vijf
entwintig jaar geleden, zoveel mogelijk de
historie van een pand intact laten. In een
persbericht omschrijft Van der Eerden het
zo: 'volgens de huidige filosofie gaat be-
De twee gerestaureerde panden na de restauratie
eemschut, september 1987
